మరోసారి భార్యగా : పి. జ్యోతి తెలుపు కాల‌మ్‌

సాంప్రదాయాలను గౌరవించే ప్రయత్నం మనస్పూర్తిగా చేశాను. ఒక్కసారి కాదు, రెండు సార్లు చేశాను. వివాహ వ్యవ్యస్థపై గౌరవంతో నా జీవితాన్ని పణంగా పెట్టాను. కాని ఇక నాకు ఆ ఓపిక లేదని స్పష్టంగా బయటపెట్టాను. పూర్తిగా ఒంటరినయ్యాను.

నన్ను నేను కాపాడుకోవడానికి ఒంటరిగా మిగిలిపోయిన స్త్రీని నేను.

అంతేకాదు, తమను తాము కోల్పోవడమే భార్య ధర్మం అని అందంగా కవితలల్లే ఈ దేశంలో ఆ ధర్మ సూత్రాలకు విరుద్దంగా జీవించడానికి ఇరవై ఎనిమిదేళ్ళ వయసులో ఓ ఒంటరి తల్లిగా మరో సారి పట్టుదలతో ప్రయాణం మొదలెట్టిన మనిషిని నేను.

పి.జ్యోతి

మన జీవితంలో కొన్ని ఓటములు ఎదురయినప్పుడు మన చుట్టూ ఉన్న చాలా మంది వ్యక్తులు దానికి బాధపడకపోగా ఓ రకమైన సంతోషానికి గురి అవుతారని నేను వితంతువుగా మారిన కొన్ని రోజులకే అర్ధం అయింది. ఈ అమ్మాయికి గ్రహాలు బాగాలేవు అని అంటూ నాకు జరిగినదాన్ని గ్రహ దోషంగా చెప్పుకుంటూ కూడా వ్యక్తిగతంగా నాకు జరిగిన దానికి ఓ వింత ఆనందాన్ని అనుభవించే ‘మనవాళ్లు’ కొందరు ఉంటారని నాకు స్వయంగా అనుభవానికి వచ్చింది ఆ సమయంలోనే.

అంతా గ్రహాలే చేస్తే ఇక మీ అదృష్టాలకు మాత్రం గర్వపడి ఇతరులను తక్కువగా చూసే హక్కు మీకు ఎక్కడిది? నేను పెరిగిన వాతావరణంలో మనకు తెలియని వారికి ఏదైనా కష్టం వచ్చినా అయ్యో అని జాలి లేదా బాధ పడడం సహజమైన గుణంగా ఇంట్లో అందరూ ప్రవర్తించేవాళ్ళు. “అసూయ” అంటని వాతావరణంలో నేను పెరిగాను.

నేను హాస్పిటల్ లో స్పృహ లేకుండా ఉన్న సమయంలో మా నాన్నగారి స్నేహితుడు ఒకాయన చనిపోయాడు. ఆయన ఉద్యోగానికి సంబంధించిన కొన్ని కాగితాలు, కొంత డబ్బు నాన్నగారి దగ్గర ఉన్నాయి. ఈయన అల్లుడిని శ్మశానానికి పంపించిన మరుసటి రోజే, ఆ స్నేహితుని కూతురు ఇంటి మీదకు వచ్చింది. “మా ఇంటిపైకి మనుష్యులు వచ్చారు. నాన్న నిన్ను నమ్ముకున్నాడు, ఇప్పుడు మా ఇంటికి నువ్వు రావలసిందే” అని మా నాన్నగారితో చాలా పొగరుగా మాట్లాడింది. నా ఇంట్లోనూ నిన్న నా అల్లుడు చనిపోయాడు అని ఈయన చెప్పవచ్చు. కాని ఆ పరిస్థితులలో కూడా వారి ఇంటికి వెళ్ళి, వారి ఇంటిపైకి వచ్చిన వారి మధ్య కూర్చుని, పెద్ద మనిషిగా వ్యవహరించి, వారి సమస్యను తీర్చి ఆ కుటుంబానికి అండగా నిలబడ్డారు నాన్నగారు. ఇంటి అల్లుడు చనిపోయిన మరుసటి రోజు ఆయన చేసిన పని ఇది. నేను హాస్పిటల్ నుండి బైటకు వచ్చాక కొన్ని నెలల తరువాత ఆ చనిపోయిన అంకుల్ భార్య నాకు ఇది చెబితే తెలిసింది. అలా అని వారు మాతో గొప్పగా తరువాత స్నేహం కొనసాగించినదేమీ లేదు. వారి అవసరాలు తీర్చుకుని అన్నీ మరచిపోయారు. అది వేరే సంగతి.

బైట వారికి సహాయం చేయడం కోసం అలా పరుగులు పెట్టడం మా ఇంట్లో ప్రతి ఒక్కరికి అలవాటు. ఈ వాతావరణంలో పెరిగిన నేను సహజంగా అందరిలో మంచి ఉంటుందనే అనుకునే దాన్ని. కాని మొదటి సారి నాకు మా కుటుంబంతో బంధుత్వం ఉన్న వారిని, ఆ ఇంటికి వచ్చే స్నేహితులను నిశితంగా గమనించే అవకాశం, అవసరం నేను వితంతువుగా మారిన తరువాతే వచ్చింది.

కుటుంబంలో ఓ ఆడపిల్లకు కష్టం వచ్చినప్పుడు మానసికంగా ధైర్యం చెప్పే వ్యక్తులు మా బంధువులలో ఎవరూ లేరు. కనీసం నాతో ఓ గంట కూర్చుని ప్రేమగా ఓదార్పుగా మాట్లాడిన వారు లేరు.

మా అమ్మ తరుపు బంధువులతోనే మాకు సంబంధం ఉండేది. నాన్న, అమ్మ నాన్న గారు అంటే తాతగారి దగ్గరే పెరిగారు. కోరి అమ్మను చేసుకున్నారు కాబట్టి ఆయన తండ్రి తరుపు కుటుంబం ఆయన్ని వదిలేసింది. అమ్మ తోడబుట్టిన వారి అందరి భాద్యత నాన్నగారే తీసుకున్నారు. చాలా చిన్న జీతంతో కూడా ఇద్దరు పిన్నుల పెళ్లిల్లకు సహాయం చేసింది మా నాన్నగారే. పైగా వారి భర్తల ఉద్యోగ భాద్యతనూ నెత్తిన వేసుకుని వారికి సంతానం కలిగేదాకా పక్కన అండగా నిలిచింది ఆయనే. ఇక ఊరిలో ఉండే మా మేనమామ గారు మా నాన్నగారి వలన లాభం పొందిన వ్యక్తే తప్ప ఆయన కష్టంలో పక్కన నిలబడి భుజం తట్టే గుణం ఎప్పుడూ చూపిన వ్యక్తి కాదు. కుటుంబంలో ఓ ఆడపిల్లకు కష్టం వచ్చినప్పుడు మానసికంగా ధైర్యం చెప్పే వ్యక్తులు మా బంధువులలో ఎవరూ లేరు. కనీసం నాతో ఓ గంట కూర్చుని ప్రేమగా ఓదార్పుగా మాట్లాడిన వారు లేరు. వచ్చిన కాసేపు వారి కుటుంబ విషయాలు తప్ప ఓ ప్రేమ ఆదరణతో కూడిన మాటను నేను ఏ బంధువు దగ్గరా అనుభవించలేదు. అది అవసరమా, నేను కోరుకుంటున్నానా, అంత బలహీనురాలినా, అన్నది ఇక్కడ అప్రస్తుత్తం. ఏ రోజూ ఏ విషయంలోనూ నాకు మానసికమైన అండ ఇచ్చే బంధువర్గం నాకు లేదు అని చెప్పడమే నా ఉద్దేశం. బంధువులు ఎప్పుడు వచ్చినా ఇక్కడ నుండి వాళ్లకు ఏమి వస్తుంది అని తప్ప మేము వీరికి ఏం ఇవ్వగలం అన్న భావంతో మాతో ఎప్పుడు మెసలలేదు. ఆ ఇవ్వడం అన్నది డబ్బు గురించి కాదు. ఇతరులు మన కోసం కేటాయించే సమయం కూడా మనిషికి ఎంతో ధైర్యాన్ని ఇస్తుంది. అలా ఆలోచించే మనసుకాని, భాద్యత చూపే గుణం కాని మా ఇంట బంధువులలో ఎవరికీ లేదు. పైగా అన్నిటిని దాటుకుని నిలబడ్డ తరువాత ‘మీ కేం తల్లి. ఏలాగయినా బ్రతుకుతారు. ఎప్పుడూ మీది పై చేయే” లాంటి స్టేట్మెంట్లను నాతో అన్నవారే వీరంతా. ఆశ్చర్యంగా ఈ రోజుకీ నా దగ్గర కూడ విక్టిం డైలాగులనే వాడతారు. అర్ధికంగా మేము ఇంకా ఇచ్చే పరిస్థితిలోనే ఉన్నాం అన్నది వారి భాధ. ఆ భాధను వ్యక్తపరుస్తున్నప్పుడు కూడా, “ఇంత అనుభవించిన అమ్మాయి పక్కన మనమెప్పుడు నిలబడ్డాం” అన్న ఆలోచన వారికి లేదు. ఎప్పటికీ రాదు. అయినా వారికి భాధ్యతగా చేయవలసినవి మా నాన్న అన్నలు చేస్తూనే ఉన్నారు.

చాలా మంది ఇళ్లల్లో జరిగినట్లు, ఇంటి పెద్ద కూతురుగా వీరిని ఈ బంధువర్గ సేవా కార్యక్రమాల విషయంలో నేను ఏనాడు ప్రశ్నించలేదు. ఎవరినీ అడ్డుకోవాలనీ అనుకోలేదు. అలాంటి హక్కును కుటుంబంలో ప్రదర్శించడానికి నేను వ్యతిరేకిని. ఎవరు సంపాదించుకున్నది, ఎవరికన్నా పెట్టుకుంటారు. ఒకరి సంపాదనపై …అది తండ్రి అయినా కాని మనం పిల్లలుగా ఇది నాది అంటూ హక్కు చూపెట్టడం సంస్కారం కాదు. అది ఆ వ్యక్తి స్వేచ్చను హరించడం. మన పట్ల భాద్యతను ప్రదర్శించకపోతే మాట్లాడాలి తప్ప, ఎవరికో సహాయం చేస్తున్నారనో, ఇంకొకరి కష్టసమయంలో వారి పక్కన నిలబడుతున్నారనో కుటుంబంలోని వ్యక్తులను ప్రశ్నించడం స్వార్ధం అవుతుంది. మనకు కావలసింది మనం కష్టపడి సమకూర్చుకోవాలి అని నమ్మే మనిషిని నేను. ఇతరల పట్ల చూపే కన్సర్న్ ని, వారి వ్యక్తిగత స్వేచ్ఛను హక్కుతో అడ్డగించడం మనిషి చేసే చాలా పెద్ద తప్పు అని నేను ఈ నాటికీ నమ్ముతాను. కూతురు, చెల్లెలు లేదా భార్య అనే హక్కుతో ఇతరుల ఆర్ధిక విషయాలలోకి దూరడం నేను ఏ రోజూ చేయలేదు, చేయలేను కూడా. నేను కుచించుకుపోయి ఉన్న సమయంలో నా పక్కన బంధువర్గంలో ఎవ్వరూ మానసికంగా నా పక్కన లేరు అన్నదే నాకు సంబంధించిన నిజం. ఎవరు ఎంత తిన్నారు లాంటి లెక్కలు నాకు చాలా చిల్లరగా అనిపిస్తాయి. అందుకే మా ఇంట్లో ఎప్పుడూ నేను అర్ధికపరమైన చర్చలు చేయలేదు. నా వివాహం తరువాత నాకు ఇది కావాలి అని అమ్మను కాని అన్నను కాని ఏ రోజూ అడగలేదు. వాళ్లేది ఇచ్చినా ఇది బాలేదు, లేటేస్ట్ మాడల్ కాదు లాంటి కామెంట్లు చేయలేదు. అవి మా తరువాతి తరంలో మొదలయిన గీరలు. నా అవసరాలు కూడా చాలా లిమిటిడ్ గా ఉండేవి. ఇప్పటికీ నేను అలాగే బ్రతుకుతున్నాను. అలా అని ఆర్ధికపరమైన విషయాలలో మా వాళ్లు నాకు ఎప్పుడూ ఏదీ తక్కువ చేయలేదు.

సోషలిస్టు భావజాలాన్ని బలంగా నమ్మిన మా అన్న నాన్నలకు కొన్ని విలువలు నియమాలు ఉన్నాయి. చాలా మంది మగవారి కంటే నియమబద్దమైన జీవితాన్ని వారు గడిపారు. అసలు వాళ్లు నేర్పించిన విలువలతోనే నేను ప్రపంచంలోకి అడుగుపెట్టాను. స్త్రీ విషయానికి వస్తే మాత్రం అంతర్లీనంగా వీరిలో ఉన్నది పూర్తిగా పితృస్వామ్య భావజాలమే. వారి నిర్ణయాలను కుటుంబంలోని వ్యక్తులు ఆమోదించవలసిందే అన్న భావమే ఇద్దరిదీ కూడా. వీరి నైజం గమనించి, ఏ మాత్రం ప్రశ్నించకుండా లౌక్యంతో వీరిని మేనేజ్ చేసారు కుటుంబం లోని స్త్రీలు. కాని ఎదిరించి నిలబడి తరచూ ప్రశ్నించి నేను వీరికి ఓ సమస్యగానే మిగిలిపోయాను. కుటుంబంలో ఇతర స్త్రీలు ప్రదర్శించే లౌక్యం అర్ధం కాని అమాయకులేం కారు వాళ్లు. కాని ఆ ప్రవర్తన వారికి సంతృప్తిని కలిగించింది. నేను నిజాయితీగా వీరిని ఎదిరించడం మాత్రం వారికి మింగుడు పడలేదు. అందువలన నన్ను కంట్రోల్ చేయడం తమ ధ్యేయంగా, కుటుంబ క్షేమం కోసం ఒక అవసరంగా భావించారు.

మానసికమైన ఒంటరితనం మనిషిని చాలా ఎమోషనల్ గా మారుస్తుంది. నా ఎమోషనల్ ఔట్ బర్స్ట్ లకు కారణం ఆ ఒంటరితనమే. దాని వలన వీరిది పై చేయిగా మారేది.

కాని ఒక్క సారి గతాన్ని తిరగేస్తే వీరి నిర్ణయాలకు విలువ ఇచ్చి ఎప్పుడూ నష్టపోయింది మాత్రం నేనే. వీరికి నా ప్రశ్నలే కనిపించాయి కాని ఆ ఇంట్లో ఏ స్త్రీ జీవిన విధానాన్ని గమనించినా, నేను ప్రశ్నిస్తూ కూడా వారి పెద్దరికాన్ని గౌరవిస్తూనే ఉన్నానని, ఏ ప్రశ్నలు లేకుండా వీరి ఈగోని సంతృప్తి పరుస్తూ తమ జీవితాలను తమకు కావలసిన విధంగా ఇతర స్త్రీలు మలచుకుంటూ పోయారన్న నిజాన్ని గ్రహించడానికి, ఒప్పుకోవడానికి వీరి మేధావితనం అడ్డు వస్తూ ఉంటుంది. ఆశ్చర్యంగా తరువాతి తరం వచ్చేసరికి వీరి ప్రవర్తనలో చాలా మార్పు వచ్చింది. అది వీరి అవకాశవాదమా లేదా సర్వైవల్ టేక్నిక్కా నాకు తెలీదు కాని, నా విషయంలో మాత్రం ఎప్పుడూ వీరితో ఓ సంఘర్షణే. నా జీవితానికి సంబంధించి వారు తీసుకున్న నిర్ణయాలు ఆ తరువాతి తరం కోసం సడలించబడడం, అదీ లొంగుబాటు ధోరణిలో జరగడం గమనిస్తే నాకు వారిలో వచ్చిన ఈ ఆధునిక మార్పు పట్ల చాలా ప్రశ్నలు చెలరేగుతూ ఉంటాయి. కాని ఒకటి మాత్రం స్పష్టం అయింది, ప్రశ్నించండి, సూటిగా మాట్లడండి అంటూ ధియరీలో చెప్పే ఏ మేధావి కూడా ప్రాక్టికల్గా వచ్చేసరికి ఆ ప్రశ్నించే గొంతు మూయించడానికే సిద్దపడతాడు. పైగా నేను ఎమోషనల్ గా ప్రవర్తించడం కూడా నా వాదనకు బలం లేకుండా చేసేది. నిజ జీవితంలోని సంభాషణలలో ఎమోషన్లకు ఎవరూ పెద్దగా విలువ ఇవ్వరు. ఒకరి వ్యక్తిగత ఎమోషన్స్ మరొకరికి ఉపయోగపడినంతవరకే బావుంటాయి. వారిలోని ఈగోని హర్ట్ చేస్తే మాత్రం అవి పిచ్చి ప్రేలాపనలు గానే మిగిలిపోతాయి. మానసికమైన ఒంటరితనం మనిషిని చాలా ఎమోషనల్ గా మారుస్తుంది. నా ఎమోషనల్ ఔట్ బర్స్ట్ లకు కారణం ఆ ఒంటరితనమే. దాని వలన వీరిది పై చేయిగా మారేది.

నా భర్త చనిపోయిన తరువాత వయసులో ఉన్న వితంతువుగా నాపై ఓ కుతూహాలాన్ని సమాజం చూపించడం మొదలెట్టింది. ముఖ్యంగా నా దురదృష్టాన్ని ఎత్తి చూపే పతివ్రతలు నా చుట్టూ చేరారు. స్కూలులో టీచర్లు అంతా కలిసి భోంచేసేవాళ్లం. వీరిలో కొందరు పని గట్టుకుని తమ అన్యోన్య దాంపత్యాన్ని ప్రదర్శించేవాళ్లు. ఆ వివరణలు ఎంత చీప్ గా ఉండేవంటే ఇప్పుడు తలచుకున్నా రోతగా అనిపిస్తుంది. అందరూ అలా ఉంటారని కాదు కాని వితంతువు వద్ద సహజంగా ప్రవర్తించే సంస్కారం ఉన్న వ్యక్తులు నా చుట్టూ తక్కువే ఉండేవారు. కొందరు పని గట్టుకుని తమ బెడ్ రూం విషయాలు గర్వంగా చెప్పుకునేవాళ్లు. ఇక మగవారు నాతో సమయం గడపడానికి ఉత్సాహం చూపించేవాళ్లు. చాలా మంది ప్రవర్తనలో ఒక్క అవకాశం ఇస్తే ఈ అమ్మాయితో కొంత సరదాగా గడపే ప్రయత్నం చేయవచ్చు అనే భావం ప్రస్పుటంగా కనిపిస్తూ ఉండేది. ఇది వారి ప్రతి మాటలో బయటపడుతూ ఉండేది. వారి ప్రవర్తనను ఎత్తి చూపే అవకాశం మాత్రం నాకు ఉండేది కాదు. అంత లౌక్యంగా వారు ప్రవర్తించేవారు. ఏంటి ఇలా ప్రవర్తిస్తున్నారు అని ఎవరి వద్ద అన్నా అన్నాం అనుకోండి. “నీకై నీవే ఏదో ఊహించుకుంటున్నావు” అన్న మాట వారి వద్ద రెడీగా ఉండేది.

ఇక మనం ఇతర స్త్రీలను వారి సంభాషణలకు సంబంధించి ప్రశ్నించామంటే, “అందరికీ ఉన్న సుఖం నీకు లేదని నీకు అసూయ. ముందు అందులోనించి బైటపడు” అనడానికి రెడీగా కాచుకునే ఉండేవాళ్లు వివాహితలు. అలాంటి ఇబ్బంది కలిగించడం కొందరికి ఆనందంగా ఉండేది. వాళ్ల ఆనందం నాకు రుచించేది కాదు. వారిని ఎదిరించకపోతే మాత్రం వారి ఈ ప్రవర్తనను ఎప్పటికీ సహిస్తూనే వెళ్లాలి. అది ఇబ్బంది కాదు అవమానకరం. ఈ రెంటి మధ్య తేడా అర్ధం చేసుకోలేని వాళ్ళు, భర్త లేని స్త్రీలు ఇతరుల సంసారాల గురించి వినడానికి ఇబ్బంది పడుతారని, వారికి లేని సుఖం గురించి బాధపడుతూ ఉంటారని ఇతరుల సుఖాన్నిచూసి ఓర్వలేరని చాలా చులకనగా మాట్లాడతారు. కాని అసలు సంసార విషయాలు, భర్త అన్యోన్యతలు తప్ప స్నేహపూర్వకంగా మరో విషయాన్ని ప్రస్తావించలేని స్త్రీల డొల్లతనం గురించి మాత్రం ఎవరూ ప్రశ్నించరు. ఈ పద్దతిని ఎదిరించాలని నేను నిశ్చయించుకున్నప్పుడు నా చుట్టూ ఈ రొమాంటిక్ టాక్ వచ్చిన ప్రతి సారి ఇన్టెలెక్ట్ వైపుకు దారితీసే సంభాషణను మొదలెట్టేదాన్ని. ఆ నైపుణ్యాన్ని నేను చాలా ఆలోచించి, కష్టపడి అలవరుచుకున్నాను. నేను ఉంటున్న సమూహాలలో నాకు ఇబ్బంది కలిగించే విషయాలనుంచి, ముఖ్యంగా నన్ను చిన్నబుచ్చడానికి తోటీ స్త్రీలు వాడే భాష నుండి, వారిని నాకు కావలసిన వైపుకు మరల్చుకోగల ఆర్ట్ పై నాకు పూర్తి అవగాహన వచ్చింది. అందుకని ఎలాంటి టాపిక్ నా దగ్గరకు తీసుకువచ్చినా ఓ చిన్న మాటవిరుపుతో పెద్ద కష్టపడకుండా ఆ మాటను కట్ చేయడం, సంభాషణ పై కంట్రోల్ తీసుకోవడం నేను మొదలెట్టాను. ఈ నైపుణ్యం వయసుతో పాటు పెరిగి ఇంకా గట్టిపడింది. కాని ఆ రోజుల్లో మాత్రం ఈ విధమైన సంబహషణ సహించడంలోని బాధను నేను అనుభవించాను. ఇటువంటి స్త్రీల సంభాషణలే వితంతువుగా మారిన స్త్రీని ఒంటరిని చేస్తాయి. వారిని తక్కువ చేయడానికి సాటి స్త్రీలు జరిపే సంభాషణల నుండి తప్పించుకోవడానికి వారు మౌనాన్ని ఆశ్రయిస్తారు. కాని నేను దీనికి విరుద్దంగా సంభాషణపై కంట్రోల్ తీసుకోవడం మొదలెట్టాను. అది చాలా మంది అహాన్ని దెబ్బ తీసేది. అందుకని భర్త చనిపోయినా పొగరు తగ్గలేదని, ఎవరినీ లెక్క చేయని పొగరుబోతునని నాకు పేరు పడిపోయింది. ముఖ్యంగా వారి ముందు నా గతాన్ని తలచుకుని ఏడ్వని నేను భర్త చనిపోయినా జీవితాన్ని ఎంజాయ్ చేస్తున్న వ్యక్తిగా ఓ దోషిగా అందరికీ కనిపించడం మొదలెట్టాను. అది చనిపోయిన నా భర్త పై సానుభూతిగా మారేది. అంటే సహజంగా వితంతువులపై అప్పుడప్పుడు సమాజం తన గొప్ప చాటుకోవాలని చూపే జాలి, దయల నుండి నేను దూరం అయ్యాను. కొన్ని సమూహాల అకారణ కోపానికి, అసూయలకు నేను కేంద్రం అయ్యాను.

ఆడపిల్లకు ఏదన్నా అవమానం జరిగితే కుటుంబం కాపాడుతుంది అనే ఓ బలమైన నమ్మకం నాలో బ్రతికి ఉన్న రోజులవి. అందుకని ఈ సంగతి చెప్పి వారిలో ఓ రియాక్షణ్ ఆశించాను.

ఈ సమయంలోనే ఓ వ్యక్తి ఉద్యోగం కోసం మా ఇంట్లో వచ్చి ఉండేవాడు. తన భవిష్యత్తు నిర్మించుకోవడానికి మా ఇంటికి ఆశ్రయం కోసం వచ్చిన వ్యక్తి అతను. అంటే మా నుండి సహాయం ఆశించి వచ్చిన వ్యక్తి అతను. నా కన్నా వయసులో చిన్నవాడు కూడా. అతనికీ మా వాళ్లతో బంధుత్వం ఉండి ఉండవచ్చు కాని ఆ సమయంలో మా ఇంటి వ్యక్తుల నుండి సహాయం పొందడానికి వచ్చాడు. అలాంటి వారికెందరికో ఆశ్రయం ఇచ్చిన ఇల్లు మాది. ఎండాకాలం చాప పరుచుకుని నేను మా అమ్మమ్మ, ఇంకెవరో హాలులో పడుకుని ఉన్నాం. ఓ అర్ధరాత్రి కాలి మీద ఏదో పాకుతున్న ఫీలింగ్. మామూలుగా నిద్రపోతే నాకు సోయ ఉండదు. ఇప్పటికీ నా అదృష్టం ఆ దీర్ఘ నిద్రే. నాలాంటి జీవితపు అనుభవాలున్న వారంతా నిద్ర కోసం ఇబ్బంది పడుతూ ఉంటారు. నా జీవితంలో నాకై నేను సంపాదించుకున్న అదృష్టం మంచం పై వాలగానే ముంచుకొచ్చే నిద్ర. సరే ఆ రోజు మాత్రం గబుక్కున మెలుకువ వచ్చింది. కళ్లు తెరిచి చూస్తే ఆ వంశోద్దారకుడు నా కాళ్ళ వద్ద కూర్చుని ఉన్నాడు. చప్పున లేచి లోపల గదిలో మంచంపై పడుకున్న అమ్మ దగ్గరకు, చెల్లెలి దగ్గరకు వెళ్లాను. అతనే ఉద్దేశంతో అక్కడ కూర్చుని ఉన్నాడో అర్ధం కాని స్త్రీని కాదుగా నేను. ఉక్రోషం, కోపం, అసహ్యం, ఇవన్నీ కలగలసి నాలో ఓ రకమైన ఆవేశం వచ్చింది. ఆడపిల్లకు ఏదన్నా అవమానం జరిగితే కుటుంబం కాపాడుతుంది అనే ఓ బలమైన నమ్మకం నాలో బ్రతికి ఉన్న రోజులవి. అందుకని ఈ సంగతి చెప్పి వారిలో ఓ రియాక్షణ్ ఆశించాను. బహుశా సినిమాలెక్కువ చూస్తాను కదా. ఓ సినిమాటిక్ రియాక్షణ్ కోరుకున్నానేమో. కోపంగా ఇంకా ఏదో చెబుతూ వెళ్తున్న నన్ను మా అమ్మమ్మ అంతా విని సరే ఇక పడుకో, ఎంత సేపు చెప్పిందే చెబుతావు అని నా మాటలను కొట్టిపడేసింది. మరి ఆ వంశోద్దారకుడు ఆమెకు దగ్గరివాడు. ఇక మరుసటి రోజు అతనికి ఏదో చెప్పి కొన్ని రోజులకు ఇంటికి పంపేసారు. కాని ఈ రోజుకీ ఆ వ్యక్తితో, మా వాళ్ళు తమ సంబంధాన్ని కొనసాగిస్తూనే ఉన్నారు. అతని కష్ట సుఖాలలో అండగా నిలిచి ఉన్నారు. ఇప్పటికీ ఆ సంఘటన తలచుకున్నా అవమానంతో నా ఒళ్లు మండిపోతుంది. ఈ రోజున్న వ్యక్తిని అయితే అలా గదిలోకి పారిపోయేదాన్ని కాదు. అతని కాలర్ పట్టుకుని నిలదీసి గట్టిగా చెంపలు వాయించి ఉండేదాన్ని. తరువాత అడిగినవాడికి సమాధానం చెప్పుకునేదాన్ని. బైట ఎవరన్నా ఇలాంటిది చేయ ప్రయత్నించినా అదే పని ఖచ్చితంగా చేసే దాన్ని. కాని నా జీవితంలో ఇలాంటి సంఘటనలు బైట ఎప్పుడు జరగలేదు. ఇంట్లోనే మనం బలహీన పడతాం అని నాకు అర్ధం అయిన రోజు అది. అదే కాక నాకు నాపై కన్నా నా కుటుంబం పై ఎక్కువ నమ్మకం ఉండేది. కాని కుటుంబంలో ఇలాంటివి జరిగితే స్పదించడానికి, ఎవరి ఈక్వేషన్లు వారికి ఉంటాయని, ఎవరితో సంబంధాన్ని ఎవరూ పాడు చేసుకోరని నాకు చాలా రోజులకు కాని అర్ధం అవలేదు. పైగా మనం గట్టిగా నిలదీస్తే, ఇలాంటివి జరిగినందుకు కూడా మనకే పరోక్షంగా భాద్యత అంటగడతారని ఆ తరువాత అర్ధం అయింది.

ఈ సంఘటన నాకంటూ ఓ అండ ఉండాలనే ఆలోచన నాలో బలంగా పడడానికి కారణం అయింది. వివాహం పై నాకున్న అ పాత నమ్మకం ప్రస్తుతం లేదు. కాని అది తప్ప మరో బంధం ఎలా ఏర్పరుచుకోవాలే తెలియని స్థితి నాది. నా జీవితంలో పెద్ద అయోమయపు రోజులు అవి. కొన్ని సార్లు ఆలోచనలతో పిచ్చి ఎక్కిపోయేది. మనసు బాలెన్స్ తప్పుతుందేమో, నాకు పిచ్చి పడుతుందేమో అనే భయం కూడా ఉండేది. నన్ను ఓ ఐటమ్ ఆఫ్ ప్లెజర్ గా ఎవడో చూస్తే వాడితో కూడా గౌరవంగా సంబంధం కొనసాగించే నా కుటుంబం కున్న ప్రయారిటీలపై మొదటి సారి నేను ఆలోచనలో పడ్డాను. నా కూతురిని ఆ దృష్టితో చూస్తావా నువ్వు. నా చెల్లెలిని ఆ దృష్టితో ఎలా చూడగలవు నువ్వు అని నా తరుపున నిలబడి అడిగే వ్యక్తి నాకు లేకపోవడానికి కారణం ఈ భర్త లేకపోవడమే అన్న ఆలోచన నాలో అప్పుడప్పుడు పైకి లేస్తూ ఉండేది. అది చిన్న తప్పుగా వాళ్లు చూడగలిగినందుకు నాకు చాలా ఇన్సెక్యూర్డ్ ఫీలింగ్ కలిగింది. ఇవన్నీ సహజమైన అవమానాలుగా మరచిపోతూ అందరిని క్షమిస్తూ వెళ్లిపోవాలి. పైగా ఇంకా లోతుగా మాట్లాడితే, “అసలు ఏం జరిగిందని ఇంత గోల” అనడానికి సిద్దంగా ఉన్నారు మా వాళ్లు.

నాకు మరో వివాహం ప్రస్తావన తీసుకు వచ్చినప్పుడు సరే అన్నాను. దానికి పెద్ద కారణం, కనీసం నా జీవితంలో నా పిల్లలున్నా నేను ఇంత కన్నా గౌరవంగా బ్రతకవచ్చునేమో అనే ఆలోచన.

నా కంటూ ఓ మనిషి ఉండాలని బలంగా అనిపించిన క్షణాలు అవి. తరువాత నేను కౌన్సలర్ గా ఎదిగాక, ఈ స్థితిలోనే స్త్రీలు జీవితంలో తప్పు నిర్ణయాలు తీసుకుంటారని అర్ధం చేసుకోగలిగాను. నా కంటూ ఒక మనిషి ఉండాలి అన్న కోరిక వారిని ఎన్నో తీసుకోకూడని నిర్ణయాలు తీసుకునేలా ప్రేరేపిస్తుంది. ఇలాంటి సమయంలో స్త్రీల మానసిక సంఘర్షణ ఆ స్థితిని అనుభవించిన వారికే అర్ధం అవుతుంది. చాలా వివాహేతర సంబంధాలకు, స్త్రీలు బలహీన పడడానికి ఇలాంటి స్థితే కారణం. నేను మనిషినే కదా. బలహీన పడ్డాను. ఈ ఒక్క ఘటనే కాదు భార్య అనే స్థానం లేకపోతే బంధువర్గంలో స్నేహ బృందంలో జీవిత కాల వివక్ష ఎదుర్కోవాలని నాకు అవగాహన కొచ్చింది. ముఖ్యంగా మన ఇంటికి వచ్చే వాళ్లు కూడా ఆ భార్య హోదా బట్టే ఫామిలీ ఈక్వేషన్లను మెయింటేన్ చేస్తారు. ఆ స్త్రీ పక్కన ఒకడు ఉంటేనే ఆమె ఉనికిని గుర్తిస్తారు. సో ఆ విషయంలో నేను ఎవరూ లేని వ్యక్తినే. అందుకని నాకు కుటుంబంలో కాని సమాజంలో కాని ప్రాధాన్యత ఉండడు. ఒకరి పంచన జీవించే వ్యక్తిని మాత్రమే నేను. నేను ఓ వ్యక్తిని కాను. బలహీనురాలిని. అందుకోసం నాకో తోడు కావాలనుకున్నాను.

సాంప్రదాయాన్ని గౌరవించే వ్యక్తిత్వం కారణంగా ఆ తోడు కోసం మరో దారి ఎంచుకునే ధైర్యం లేక మా ఇంట్లో నాకు మరో వివాహం ప్రస్తావన తీసుకు వచ్చినప్పుడు సరే అన్నాను. దానికి పెద్ద కారణం, కనీసం నా జీవితంలో నా పిల్లలున్నా నేను ఇంత కన్నా గౌరవంగా బ్రతకవచ్చునేమో అనే ఆలోచన. అనాదిగా స్త్రీకి వివాహం ఇచ్చే గౌరవాన్ని అంగీకరించిన నా బలహీనత నా పై బాగా పని చేసింది.

ఆడపిల్లలుగా మేము కుటుంబం నుంచి ప్రేమను రక్షణను కోరుకుంటాం. కాని ఆ రక్షణ కూడా ఎన్నో ప్రయారిటీలను దాటుకుని కాని మాకు దొరకదు. నిజం చెప్పాలంటే మనం పుట్టి పెరిగిన మనుష్యుల మధ్యే మన ప్రాధాన్యత తగ్గిపోతూ ఉంటుంది. ఇది స్త్రీలు అనుభవించే పచ్చి నిజం.

ఈ సారి చాలా కష్టపడి మా నాన్నగారు ఈ నల్ల పిల్లకు మరో అందగాడిని చూసాడు. నా మనసు ఈ వివాహం వద్దని చెబుతూనే ఉంది. మెదడు మాత్రం, ఈ వివక్ష నుంచి తప్పించుకోవడానికి ఇది స్త్రీగా నాకున్న ఏకైక మార్గం అని చెప్పేది. మరి అలాంటప్పుడు నాకు నేనుగా ఓ వరుడిని ఎన్నుకోవచ్చు కదా. ధైర్యం చేయలేకపోయాను. ఎవరినీ నమ్మే పరిస్థితులలో అప్పుడు నేను లేను. నా మగ స్నేహితులలో నన్ను ప్రపోజ్ చేసిన ఓ వ్యక్తి ఉన్నా అతని పట్ల నాలో నమ్మకం కలగలేదు. నా వివాహం అయిన కొన్ని రోజుల తరువాత ఆ మిత్రునిపై నా అవగాహన నిజం అని రుజువు అయింది కూడా. మొదటి నుంచి మనిషి లోతుల్ని సులువుగా పట్టుకునే దాన్ని. కాని నా జీవితానికి సంబంధించిన విషయాలలో నా కుటుంబ నిర్ణయాన్ని గుడ్డిగా ఆమోదించేదాన్ని. ఆ ఇంటి ఆడపిల్లగా అది నా కర్తవ్యం అన్న ఆలోచనతో పాటు మన చుట్టూ ఉన్న వారిలో నెగిటివ్ వైబ్స్ అనుభవంలోకి వచ్చినప్పుడు తప్పు నిర్ణయాన్నినేను తీసుకోకూడదనే విచక్షణ మధ్య నేను సంవత్సరాలుగా నలిగిపోతూనే ఉన్నాను.

నేనున్న స్థితిని గమనిస్తున్నా నా కుటుంబం నాకు కోలుకోవడానికి సమయం ఇవ్వలేదు. వారిదో కాలిక్యులేటడ్ తొందర. మా నాన్నగారి రిటైర్మెంట్ ముందే నాకు మళ్లీ వివాహం జరగాలి, తరువాత మా చెల్లెలికి పెళ్లి చేయాలి అన్న తొందర వారిలో ఉండేది. నన్నువస్తువుగా ట్రీట్ చేస్తున్నారు తప్ప మనసున్న మనిషిగా కాదు అని నాకు అనిపిస్తూ ఉండేది. నేను గౌరవించే సాంప్రదాయాలు, నాకు కుటుంబంపై నున్న నమ్మకం, వివాహ వ్యవ్యస్థపై చిన్నతనం నుండి ఏర్పరుచుకున్న గౌరవం, ఇవన్నీ నాలో భయంకరమైన ఆలజడిని రేపాయి. నా జీవితంలో జరిగిన ఓ సంఘటనను బేస్ చేసుకుని పూర్తి వ్యవ్యస్థను ప్రశ్నించకూడదనే విచక్షణ, నా మనసులో అప్పటికే మొలకెత్తుతున్న తిరుగుబాటుని అణిచి వేసేలా చేసాయి. కాని ఈ పూర్తి ప్రాసెస్ లో నా కుటుంబం నా మనసుకు చాలా గాయం చేసింది. అసలు ఈ ఇంటిలో నా స్థానం ఏంటి అన్న ప్రశ్న నాలో మొదటి సారి రేగింది. ఈ సమాజంలో నా ఉనికి ఎంటీ అన్న ప్రశ్ననాలో ఆ కాలంలోనే మొదలయింది. ముఖ్యంగా మనం గొప్పగా చెప్పుకునే ఫీలింగ్స్ కి జీవితంలో ఎవరూ ప్రాధాన్యత ఇవ్వరని తెలుసుకున్న రోజులవి.

అలాంటి స్థితిలోనే నా రెండవ వివాహం కూడా జరిగిపోయింది. జరిగిపోయింది అని ఎందుకంటున్నానంటే ప్రతి విషయాన్ని ఫోటోగ్రఫిక్ మెమెరీతో గుర్తు పెట్టుకోగల నాకు ఈ వివాహం అస్సలు గుర్తుకు రాదు. ఎవరికో ఏదో జరిగిందనిపిస్తుంది తప్ప నాకే ఆ పెళ్ళి జరిగింది అని అనిపించదు. నా మొదటి వివాహం నా కళ్లకు కట్టినట్లుగా గుర్తుంది. కాని ఈ వివాహానికి సంబంధించిన ఏ విషయమూ నాకూ గుర్తు లేదు. ఏదో గుడిలో జరిగింది. నేను ఓ అయోమయ స్థితిలోనే ఉన్నాను. నేను ఎదుర్కునే వితంతువు అనే వివక్ష, అఫ్టర్ ఆల్ ఆడదానివి అనే సమాజపు నైజాన్ని అతిక్రమించడానికి వివాహం నాకు సహయపడుతుంది అనుకున్నాను. నాకో మానసిక అండ దొరకుతుందేమో అని ఆశపడ్డాను. ముఖ్యంగా నన్ను మనిషిగా చూసే మరో మనిషి సాహచర్యం నాకు లభిస్తుందనుకున్నాను.

వివాహం అయిన తరువాత నా భర్త స్థానంలోకి వచ్చిన వ్యక్తి నాతో మాట్లాడిన మాట “నువ్వు గవర్నమెంట్ టీచర్ వి కదా… మనకు పిల్లలు పుడితే వారికి ఎడ్యుకేషన్ ఫ్రీ నే గా” అన్నది. కొరడాతో చర్మం ఒలిచి పడేసిన ఫీలింగ్ కలిగింది నాకు. నేను స్త్రీగా హత్యచేయబడిన క్షణం అది. ఆ తరువాత గడిచిన నా జీవితమంతా కూడా ఈ వ్యవ్యస్థపై, ఒక స్త్రీని కేవలం కమోడటీగా చూసే ఈ సమాజం పై నేను సంధించిన తిరుగుబాటే.

భార్య భర్తల మధ్య ఇలాంటి వెన్నో మాటలు వస్తాయని, అవి సాధారణమని చాలా మంది చెప్పవచ్చు. కాని వివాహం అయిన అతి కొద్ది సమయం లోనే ఈ లెక్కల ప్రపంచాన్ని నాకు పరిచయం చేసిన వ్యక్తి ఈ సమాజంలో నా వివాహిత స్థానాన్ని కూడా తన పంధాలో చూపించాడు. ఒక చిట్ ఫండ్ కంపెనీలో మేనేజర్ గా ఉద్యోగం చేస్తున్న ఇతను అక్కడేవో లావాదేవీలతో ఆ పదవి కోల్పోయి పై స్థాయి నుండి క్రింది స్థాయి ఉద్యోగానికి వచ్చాడు. అతను నన్ను పెళ్లి చేసుకోవడం వెనుక కారణం మా కుటుంబం అండతో తన భవిష్యత్తు నిర్మించుకోవాలనే కోరిక మాత్రమే. అప్పటి వారి ఆర్ధిక స్థితికి మేము చాలా ఎత్తుమీద ఉన్నట్లు లెక్క. ఈ సంబంధం కోసం మా నాన్న ఓ పేపర్ అడ్వర్టైజ్మెంట్ ఇచ్చారని నాకు ఆ తరువాత తెలిసింది. అంటే నన్ను మార్కెట్ లో పెట్టింది మా వాళ్లే. ఇప్పుడు మ్యారేజి బ్యూరోలని ఇంటర్నెట్ లో పెడుతున్నారు కదా అని అడగకండి. ఆ రోజు నా స్థితికి ఈ పేపర్ అడ్వర్టయిజ్మెంట్ గురించి విని నాకు మార్కెట్ సంతలో కూర్చున్న ఫీలింగే వచ్చింది. వాళ్లకి మా ఆస్థి నచ్చింది, మా పరపతి నచ్చింది. ఈమెను పెళ్లి చేసుకుంటే ఓ వితంతువుని ఉద్దరించాడన్న బిరుదుతో మా ఇంట్లో వాళ్లు అతని భవిష్యత్తు నిర్మిస్తారనే ఆశ వారిని ఈ పెళ్లికి ఒప్పుకునేలా చేసింది.

మా ఇంటి వ్యక్తులలో ఓ పెద్ద సుగుణం ఉంది. స్నేహం చేసిన వారికి సర్వం దోచి పెట్టగలరు. ఆ రకంగా ఈ ఇంట లాభం పొంది తెప్ప తగలేసిన వాళ్లు వందల్లో ఉంటారు. అయినా మేము మారలేదు. మా ఇంటికి వచ్చేవారెవ్వరూ పొరపాటున కూడా జేబులో చిల్లర కూడా తెచ్చుకోరన్నది చాలా మందికి తెలిసిన విషయమే. మరి ఇంటి అల్లుడిని అందునా వితంతువైన కూతురిని భార్యగా స్వీకరించిన వ్యక్తికి ఎంత లొంగి ఉంటారో ఊహించుకోండి. ఆ సౌకర్యం కోసం నన్ను వివాహం చేసుకున్నాడు ఇతను.
ఇతను చాలా నెమ్మదస్తుడు. నాకు కావలసినంత స్వేచ్చ ఇవ్వగల వ్యక్తి. ఎంతలా అంటే భార్య తనకు ఇవ్వవలసిన సౌకర్యాలన్నీ అమర్చి ఇష్టం వచ్చినట్లు తిరిగినా ఏం అనే రకం కాదు. కాని తాను కష్టపడి భార్య భాధ్యత తీసుకోవాలనే ఆలోచన మాత్రం అతనికి లేదు. అతను అందుకోసం ఈ వివాహం చేసుకోలేదు. అంటే ఆ కుటుంబానికి కంఫర్ట్ అందించే ఓ సరుకును నేను. మా ఇంట్లో వాళ్ళు ఓ పూర్తి ఫర్నిష్డ్ ఫ్లాట్ ఇచ్చి, నా జీవితం ఓ దరి చేరిందని ఊపిరి తీసుకున్నారు. అంటే నాకు జరిగిన నష్టం పూరించేసామని సర్దుకున్నారు.

కాని నేను సర్దుకోలేకపోయాను. మీ అన్న నాకో ఉద్యోగం ఇప్పించవచ్చు కదా, తన వ్యాపారంలో నాకూ భాగం ఇవ్వవచ్చు కదా అని ప్రేమగా అడిగే ఆ భర్తను చూస్తే అసహ్యం వేసేది. ఓ ఆడపిల్లను పెళ్లి చేసుకోగానే ఇన్ని ఎలా ఎక్స్పెట్ చేస్తారు ఈ మగవాళ్లు. అసలు అంత అర్హత వీరికి ఉందా? కేవలం మగవారు అవడం, ఓ ఆడదాన్ని పెళ్లి చేసుకోవడంతోనే వీరికి ఇన్ని అడుక్కునే అర్హత ఇస్తుందా? ఇక మా మామాగారు “ఇదిగో నీకు ఇన్ని క్వాలిఫికేషన్లు ఉన్నాయి. ఈ ఇండియా వదిలేసి ఏ రష్యానో అమెరికానో వెళ్ళి ఓ ఉద్యోగం చూసుకుని బోల్డు సంపాదించవచ్చు. ఆ ప్రయత్నాలు చేయవచ్చుగా” అన్నప్పుడు నన్ను ఏదో దేశానికి పంపించి ఆ తరువాత కొడుకును నా వెనుక తోలి అతని భవిష్యత్తుని నిర్మించాలనే అతని పితృ ప్రేమను చూసిన తరువాత ఈ మొత్తం వ్యవ్యస్థలో నా చోటు ఎక్కడ అనే ఆలోచన నన్ను ఉక్కిరి బిక్కిరి చేసేది. పైగా “నువ్వు ఈ ఇంటికి పెద్ద కూతురివి. మీ అన్న నీకు నిజం అన్నకాదు కాబట్టి ఇంటిపై నీకు మొదటి హక్కు ఉంటుంది” అంటూ ఓ సారి ఆ పెద్దాయన చేసిన ప్రసంగం నాకు మనుష్యులలోని స్వార్దాన్ని పరిచయం చేసింది.

మా అమ్మ నాన్న గార్లకు పెళ్లి అయిన చాలా రోజుల దాకా పిల్లలు లేరు. నా కన్నా ముందు ఓ పాప పుట్టి చనిపోయింది. అమ్మమ్మ తన ఆఖరి సంతానాన్ని కన్న తరువాత జబ్బుతో మంచం పట్టి చాలా రోజులు ఏ పని చేసే స్థితిలో లేదట. అప్పుడు మా అమ్మ తన చిన్న తమ్ముడిని పెంచింది. తన పెళ్లి అయ్యాక ఆ తమ్ముడిని తనతో తీసుకొచ్చింది. అతనే మా అన్న స్థానంలో ఉన్న వ్యక్తి. ఇది తన కుటుంబం అని నమ్మి తన రెక్కల కష్టంతో మా ఇంటిని నడిపిస్తూ మమ్మల్ని ఆర్ధికంగా ఈ స్థానంలో నిలబెట్టిన వ్యక్తి మా అన్నయ్య. నాన్నగారిది చిన్న ఉద్యోగం, పైగా అతను స్వీకరించిన భాద్యతల వలన మేము మా అన్న లేకపోతే ఇలాంటి ఆర్ధిక స్థితిలో ఉండగలిగేవాళ్లం కాదు. కమ్యునిస్టు పార్టిలో తిరిగి ఓ సారి జైలుకి వెళ్ళి అన్ని సర్టిఫికేట్లు చించబడి మా అన్నయ్య వ్యాపారంలోకి రావలసి వచ్చింది. టెన్త్ లో అతనో స్కాలర్షిప్ హోల్డర్. పార్టి కోసం కెరియర్ ని వదులుకున్న వ్యక్తి అతను. ఆయన దగ్గర పని చేసిన వాళ్లందరినీ కోట్లకు పడగలెత్తేవారిగా తయారు చేసి తాను మాత్రం ఇప్పటికీ మామూలుగా జీవిస్తూ ఉంటాడు. పెళ్లికి ముందు సొంత చెల్లెళ్లం కాకపోయినా మా భాద్యత అతను తీసుకున్న తీరుకు అబ్బో ఎంత గొప్ప కుటుంబమో అని ప్రశంసించిన ఈ కుటుంబం, పెళ్ళి అయ్యాక అతను మీ అసలు అన్న కాదు కదా. ఇంటి ఆస్థిపై నీకే కదా మొదటి హక్కు ఉండేది అన్న విషపు మాట నాలో నాటే ప్రయత్నం చేయడం నేను సహించలేని విషయం.

నా భర్త స్థానంలోకి వచ్చిన వ్యక్తి నా ద్వారా తన జీవితంలో ఉన్నతి సాధించాలనుకున్నాడు. తానుగా ఏ కష్టం పడకుండా, నా భర్త అనే పదవిని వాడుకుంటూ తాను జీవితంలో ఎదగాలనుకున్నాడు.

నాకు మా అన్నమీదనో నాన్నగారిమీదనో గొప్ప ప్రేమ ఉందని చెప్పను. వారి ఈగోయిస్టిక్ ఆటిట్యూడ్ ని విమర్శించేది ఆ ఇంట్లో ఇప్పటికీ నేను ఒక్క దాన్నే. కాని అంత మాత్రాన వారు పాటించే విలువలను గౌరవించకుండా ఉండలేను. వారి పట్ల పచ్చి స్వార్ధంతో నేను ప్రవర్తించలేను. అది నా క్యారెక్టర్ కాదు. నాకు ఓ వ్యక్తిత్వం ఉంది. ఆ ఇంటిని దాటి నాదనే ఓ ప్రపంచం కోసమే నేను ఈ పెళ్లి చేసుకున్నాను. కాని అది స్వశక్తితో, స్వాభిమానంతో సంపాదించుకోవాలనుకున్నాను. ఏ రోజూ నాకు ఎంతో ఆస్థి సంపాదించాలని, గొప్ప మేడలలో ఉండాలనే కోరిక లేదు. నాదైన ప్రపంచంలో, నన్ను గౌరవించే వ్యక్తుల మధ్య నేను సంపాదించే డబ్బుతో మాత్రమే ఉన్నంతలో సర్దుకుని జీవించాలనే తత్వం నాది. ఇతరుల ముందు ప్రదర్శించడానికి కూడా గొప్పలు పోవడం నాకు ఇష్టం లేని విషయం. కాని నా భర్త స్థానంలోకి వచ్చిన వ్యక్తి నా ద్వారా తన జీవితంలో ఉన్నతి సాధించాలనుకున్నాడు. తానుగా ఏ కష్టం పడకుండా, నా భర్త అనే పదవిని వాడుకుంటూ తాను జీవితంలో ఎదగాలనుకున్నాడు. అది నేను సహించలేకపోయాను. దానికి నాకూ స్వార్దాన్ని భర్తగా అంటించాలనుకున్నాడు.

పెళ్లిల్లు ఇలాగే జరుగుతాయి. ఎన్నో ఆలోచించి మన ఉన్నతికి ఆ సంబంధం ఉపయోగపడుతుందంటేనే వివాహం జరిపిస్తారు. అదే పవిత్రమైన వివాహబంధం అని కొందరు నాతో చెప్పారు. పైగా నిన్ను చేసుకోవడంలో కొంత లాభం ఉంటుందనేగా ఎవరైనా వచ్చేది. ఆ ముందు భర్త కూడా ఏదో ఆశించి వచ్చినవాడే. ఏదీ ఆశించకుండా ఎవరయినా ఎందుకు పెళ్లి చేసుకుంటారు అనే ఓ పెద్ద ప్రశ్న ఒకాయన నాతో వేసాడు. అంటే ఈ మాటర్ ఆప్ కన్వీనియన్స్ కు ఇంత సాంప్రదాయం, ఇంత గౌరవం, ఇంత కట్టుబాటు, ఇన్ని అబద్దాలు ఎందుకు? ఒకతనేమో తన జబ్బు విషయం దాచిపెట్టి భర్తగా మారి ఓ భార్యను పొంది తద్వారా తన జీవితాన్ని సౌకర్యవంతం చేసుకోవాలనుకున్నాడు. అతనూ కట్నం తీసుకున్నాడు, పెళ్ళి ద్వారా వచ్చే అన్ని కంఫర్ట్శ్ స్వీకరించాడు. నా కోసం అంటూ అతను చేసినదేమీ లేదు. ఇచ్చిన విలువా లేదు. ఆ భార్య అనే స్థానం పోగొట్టుకున్నానని సమాజం నన్ను చులకనగా చూసింది. ఓ వివక్షను ఎదుర్కోవాలనే భయంలోకి నన్నునెట్టేసింది. అయినా ఆ వివాహ వ్యవస్థ మీద గౌరవంతోనే నేను మరో చాన్స్ తీసుకున్నాను. అదీ ఈ ప్రపంచం అరచి గోల పెట్టే సాంప్రదాయాన్ని గౌరవిస్తూనే. ఇక్కడా కట్నం, ఇచ్చిపుచ్చుకోవడాలే ప్రధాన పాత్ర వహించాయి. పైగా ఈ భార్య అనే హోదా కోసం నేను ఓ వ్యక్తిత్వం లేని మనిషిని జీవితాంతం భరించాల్సిన శిక్షను అనుభవించాలి. వీరికి నేనో అంది వచ్చిన తాయిలాన్ని మాత్రమే. వీరి ఆర్ధిక అవసరాలు, వీరి దైనందిన అవసరాలు, శారీరిక అవసరాలు తీరుస్తూ నేను వారిని గౌరవించాలి. అప్పుడు సమాజం నన్ను పవిత్రంగా చూస్తుంది. అతను ప్రపంచం దృష్టిలో చాలా మంచి వాడు. నన్ను కొట్టడు, తిట్టడు, ఏ దౌర్జన్యం చేయడు. పిల్లలు పుడితే వారికి తన ఇంటి పేరు, వంశం పేరు ఇచ్చి కాలు మీద కాలు వేసుకుని కూర్చుంటాడు. వారి చదువు కూడా ఫ్రీ గానే కదా అని లెక్కలు కట్టుకుని నన్ను పెళ్లి చేసుకున్న వ్యక్తి ఇతను. దానికి అతన్ని గౌరవిస్తూ, నాకతనిచ్చిన ఈ భార్య అనే హోదాతో సమాజంలో గౌరవం పొందుతూ లోలోన ఏడుస్తూ జీవించాలి. (ఈ లో లోన ఏడవడం అన్నది నా పర్సనల్ ఆప్షన్) ఇదేమి న్యాయం. ఈ ప్రశ్న నేను నాకు చాలా దగ్గరి వాళ్ల దగ్గర వేసాను కూడా. వారు చెప్పిన సంగతి. “ఇప్పుడు అలా అనిపిస్తుంది. కాని మెల్లిగా ఇదే అలవాటవుతుంది. కొంత కళ్లు మూసుకుంటే కంపర్టబుల్ గానే జీవిస్తావు. నీవు ఏం అనుకుంటే అది చేయగలవు. ముఖ్యంగా నీ కొంగుకు కట్టుకోగల వ్యక్తి ఇతను. చెప్పినట్లు విని పడుంటాడు”. చాలా గొప్ప సమాధానం కదా. ఇలాంటి జీవితమే చాలా మంది స్త్రీలు కోరుకుంటారని నాకు నచ్చజెప్పే ప్రయత్నాలు జరిగాయి.

“అలవాటవుతుంది” ఈ మాట వింటేనే తేళ్ళు జెర్రులు పాకుతున్నట్లు ఇప్పటికీ అనిపిస్తుంది. అతనితో చేస్తున్న కాపురమే నాకు వ్యభిచారంలా అనిపించేది. ఆ భార్య అనే స్థానం కోసం నేను నన్ను నేను అమ్ముకుంటున్న ఫీలింగ్ ప్రతి క్షణం అనుభవించాను. ఇక బైట ప్రపంచంలో నాకు పెద్దగా వచ్చిన గౌరవం ఏంటీ? ఈమెను ఒకతను ఉద్దరించాడు అనే స్టేట్మెంట్. అంటే నా నుండి ఎన్ని సౌకర్యాలు పొందినా, నేనెన్ని సౌకర్యాలు అతనికి సమకూరడానికి వారధిగా పని చేసినా నాకు ఈ వ్యాపారంలో దొరికేది ఏంటీ. మిసెస్ సో అండ్ సో, ఇది తప్ప వ్యక్తిగతంగా నేను ఎవరినీ? సత్యనారాయణ వ్రతాలకు నా పక్కన ఓ తోడు, నాకున్నవి శారిరిక అవసరాలే అనుకుంటే అవి తీరే ఓ మీడియం, పెళ్లిల్లలో ముత్తయిదువుల మధ్య చేరడానికి ఓ క్వాలిఫికేషన్. ఇవి కాక ఇలాంటి వ్యక్తితో జీవితంలో నేను పొందే అదనపు సుఖం ఏంటో నాకు అర్దం కాలేదు. పైగా ఆ పైన చెప్పిన మూడూ విషయాల పట్ల నాకు శ్రద్ద లేదు. అవి నేను ప్రాధాన్యత  ఇచ్చే అవసరాలు కావు.

ఈ వివాహ వ్యవ్యస్థ ఇచ్చే భార్య హోదా కోసం, సమాజం భార్యలకు ఇచ్చే ఈ గౌరవం కోసం నన్ను నేను మోసం చేసుకుంటూ నేను గౌరవించని వ్యక్తికి నా జీవితాన్ని, కంచాన్ని మంచాన్ని పంచుతూ నేను జీవించలేను.

మరొకరు “అరే నీకు నీడ్స్ ఉంటాయి” కదా అనీ అడిగారు. నా నీడ్స్ శారిరిక సుఖానికి మించినవి. అందరూ శారిరిక సుఖం దగ్గరే ఆగిపోరండి. కొందరికి అంతకు మించిన కొన్ని మానసిక అవసరాలు ఉంటాయి. అవి తీరుతుంటే, జీవితంలో ఓ తృప్తి ఉంటే ఈ శారీరిక అవసరాలు పెద్దగా కంట్రోల్ చేసుకోలేని విషయాలు కావు మాకు. నా లాంటి మనస్థత్వం ఉన్న స్త్రీలకు పురుషులకు విలాస వస్తువుగా మాత్రమే కనిపించే మా శరీరాలను వారి తృప్తి కోసం వస్తువులుగా మార్చుకోవాలంటే నరకం చూసిన ఫీలింగ్ కలుగుతుంది. మా శరీరాన్ని, మమ్మలను గౌరవించే వ్యక్తులకోసం మలచుకుంటాం. వాటిని ముట్టుకునే అర్హత లేని, వాటి విలువ అర్ధం కాని వ్యక్తుల ముందు మా శరీరాలను పరచడానికి మేం ఇష్టపడం, అది వివాహంతో జరిగినా మాకు అది శిక్షే తప్ప అందులో సుఖం దొరకదు. ఏదో తీర్చుకున్నాం దాహం అన్న విధంగా బ్రతకాలంటే అందరికీ సాధ్యం కాదు. అది భార్యల భాద్యత అని చెప్పకండి. అందరి నీడ్స్ ఒకే స్థాయిలో ఉండవు. ఇక్కడ నేను ఎవరినీ విమర్శించట్లేదు. నా అవసరాల పట్ల నాకు ఉన్న స్పష్టతను మాత్రమే వివరిస్తున్నాను. అందరూ నాలా ఉండాలని నేను అనను. నేను ఇలా ఉన్నాను. అందుకే జీవితాన్ని పోరాటమయం చేసుకున్నాను. నా స్థానంలో మరో అమ్మాయి ఉంటే చాలా కంపర్టబుల్ గా జీవించేది అని మా కుటుంబంలోని వారే అంటూ ఉంటారు. కాని నేను అలా జీవించలేకపోయాను అంతే. నా మానుఫాక్చరింగ్ లోనే ఏదో లోపం ఉందేమో మరి. ఈ ప్రపంచానికి నేను సూట్ అవలేదు. అవను కూడా. ముఖ్యంగా ఈ వివాహ వ్యవ్యస్థ ఇచ్చే భార్య హోదా కోసం, సమాజం భార్యలకు ఇచ్చే ఈ గౌరవం కోసం నన్ను నేను మోసం చేసుకుంటూ నేను గౌరవించని వ్యక్తికి నా జీవితాన్ని, కంచాన్ని మంచాన్ని పంచుతూ నేను జీవించలేను.

ఈ నిర్ణయానికి వచ్చాక ఎవరూ నన్ను సమర్ధించరు అని నాకు అర్ధం అయింది. అప్పడు ఆ భర్తగారు వేరే ఊరిలో పని చేస్తూ శని ఆదివారాలు వచ్చిపోతూ ఉండేవారు. ఇదెందుకు చెబుతున్నానంటే అతను నాకు కనిపించేదే ఆ రెండు రోజులు. కాని ఆ వీకెండ్ కాపురం కూడా నా వల్ల కాలేదు. అంత ఇన్టాలెరెంట్ గా ఉండేది నా ప్రవర్తన. ఆ సమయంలోనే నేను తల్లిని కాబోతున్నానని నాకు అర్ధం అయింది. ఇంక ఒక్క క్షణం అక్కడ ఉండాలనిపించలేదు. ఈ పెళ్ళి పర్పస్ ఇంత కన్నా మరొకటి లేదు అనిపించింది. ఈ సంగతి తెలిసి మా అమ్మ నన్ను తనతో తీసుకెళ్లడానికి వచ్చింది. నేను కడుపు తీయించుకుంటానని భయపడి ఉంటుంది. రెండవ నెల ప్రెగ్నెన్సీ లోనే మళ్లీ వీరి మధ్యకే వచ్చేసాను. నేను తిరిగి ఆ వివాహబంధంలోకి వెళ్లనని తెగేసి చెప్పాను. కాని ఆ బిడ్డను కంటానని, తల్లి నవుతానని కూడా చెప్పాను. నాలో ఇంకో ఆశ తల్లి స్థానం నేను అనుభవిస్తున్న నరకం నుండి నన్ను కాపాడుతుందని. పైగా నా అనే ఓ జీవి ఈ ప్రపంచంలో నాకు తోడు అవుతుందనే ఓ కోరిక. అప్పటికే నాలోని తిరుగుబాటు ధోరణి మా వాళ్లకు అర్ధం అయింది. నేను ఎవరి మాటను వినే స్థితిలోలేను. మామూలుగానే ఉద్యోగం చేసుకుంటూ నాకు నచ్చే వ్యక్తుల మధ్య కలిసి గడుపుతూ ఉండేదాన్ని. అయినా ప్రతి చర్యలో నా తిరుగుబాటు వీరికి కనిపించేది. ఈ సారి నా మాట వినకపోతే నేను మామూలుగా రియాక్ట్ అవనని వారికి అర్ధం అయింది. ఎందరో ఏవోవే చెప్పే ప్రయత్నాలు చేసారు. నేను ఒప్పుకోలేదు. వితంతుపై సమాజానికి ఓ జాలి ఉంటుంది, కాని డైవర్సీ అంటే ఇంకా చులకనగా చూస్తారని కూడా చాలా మంది చెప్పారు. ఈ వివాహం నుండి బైటపడితే నీలోనే ఏదో లోపం ఉందని ప్రపంచం అంటుంది అనీ అన్నారు. ఈ సారి ఏ ప్రలోభాలకు నేను లొంగ దలచుకోలేదు. తరువాత మనుష్యులు మారతారు. మెల్లిగా దారికి వస్తారు. విలువలు నేర్చుకుంటారు, భాద్యతలు తెలుసుకుంటారు. నువ్వు భార్యగా అతన్ని మర్చుకునే ప్రయత్నం చేయి. ఎలా మలచుకుంటే అలా మారే వ్యక్తి అతను అని కూడా చెప్పిన వాళ్లు ఉన్నారు. ఇలాంటి విషయాలకు నేను పడిపోదలచుకోలేదు.

నా శరీరం నాది, నా జీవితం నాది, దీనిపై ఎవరికీ హక్కు ఇవ్వను. ఇదొక్కటే నా ఆలోచన. భార్య అనే స్టేటస్ నాకు అవసరం లేదు అన్న పట్టుదల. ముఖ్యంగా ఏ మగవాడికి నన్ను ఉపయోగించుకునే అవకాశం ఇవ్వను. అది ఏ రకంగా అయినా కాని అన్న కసి. ఈ భార్య స్థానం కోసం నేను నన్ను నేను కోల్పోదల్చుకోలేదు. చాలా మంది అది స్త్రీ భాద్యత కర్త్యవ్యం అని కూడా అనవచ్చు. ఆ కర్తవ్యాన్ని నేను స్వీకరించ దలచుకోలేదు. అదే పాతివ్రత్య ధర్మం అయితే నేను పతివ్రతగా ఉండదలచుకోలేదు.

సాంప్రదాయాలను గౌరవించే ప్రయత్నం మనస్పూర్తిగా చేశాను. ఒక్కసారి కాదు రెండు సార్లు వివాహ వ్యవ్యస్థపై గౌరవంతో నా జీవితాన్ని పణంగా పెట్టాను. కాని ఇక నాకు ఆ ఓపిక లేదు అన్నది మాత్రం స్పష్టంగా బయటపెట్టాను. ఎందరో తప్పు పట్టారు. పడుతూనే ఉన్నారు. ఒంటరిగా మిగిలిపోయినందుకు ఈ సమాజం నన్ను ఎన్నో రకాల పరీక్షలకు గురి చేసింది. దానికి నా కుటుంబం కూడా తన వంతు పాత్ర వహించింది. ఎన్నో పోగొట్టుకున్నాను. పూర్తిగా ఒంటరినయ్యాను. కాని ఇప్పటికి ఆ వివాహం నుండి బైటపడి నేను తప్పు చేశానని నేను అనుకోను. అది మొండితనం మాత్రం కాదు. రాత్రి పూట నా ఇంట్లో నా మంచంపై ఒంటరిగా కాని ప్రశాంతంగా ఇంకా నిద్రపోగలుగుతున్నానంటే మాత్రం ఆ నిర్ణయమే కారణం అని నాకు తెలుసు. ఆ బంధం నుండి బైటపడకపోయి ఉంటే ఎప్పుడో మరణించి ఉండేదాన్ని. నా ప్రాణం ఇతరులకు విలువ లేనిదేమో కాని నాకు నేను ముఖ్యం. నా గొంతు వినిపించకుండా దాన్ని పోగొట్టుకోవడం నాకు ఆ రోజు, ఈ రోజు కూడా ఇష్టం లేదు.

నన్ను నేను కాపాడుకోవడానికి ఒంటరిగా మిగిలిపోయిన స్త్రీని నేను. అందుకే చాలా మందికి నేనంటే కోపం. తమను తాము కోల్పోవడమే భార్య ధర్మం అని అందంగా కవితలల్లే ఈ దేశంలో ఆ ధర్మ సూత్రాలకు విరుద్దంగా జీవించడానికి ఇరవై ఎనిమిదేళ్ళ వయసులో ఓ ఒంటరి తల్లిగా మరో సారి పట్టుదలతో ప్రయాణం మొదలెట్టాను నేను.

రచయిత్రి పి. జ్యోతి హిందీ ఉపన్యాసకులు. చక్కటి సమీక్షకురాలు. హైదరాబాద్ లో పుస్తకాల పట్ల అభిరుచి పెంచడంలో విశేషంగా కృషి చేస్తున్న spreading Lights నిర్వాహకురాలు కూడా. పుస్తకం, సినిమా తనకు రెండు కళ్ళు. ప్రపంచానికి గవాక్షాలు. ఇటీవలే వీరు రచించన దిలీప్ కుమార్ సినిమాల సమగ్ర పరిచయ పుస్తకం కోసం ఈ లింక్ క్లిక్ చేసి తెప్పించుకోవచ్చు.

కాగా, తెలుపు కోసం రాస్తున్న ఈ శీర్షికలో తాను మొదటిసారిగా అంతర్ముఖంలోకి చూసుకుంటున్నారు. జీవితాన్నే పుస్తకంగా అనుభవాలనే చలన చిత్రంగా ఎంచి సరళమూ, నిరాడంబరమూ, సామాన్యమూ ఐన జ్ఞాపకాలను ఆత్మీయంగా పంచుకుంటున్నారు. ఈ శీర్షికలో మొదటి వ్యాసం మనసు పొరల్లో. రెండో వారం చిన్ననాటి చిరుతిళ్లు. మూడో వారం చిన్ననాటి సంగతులు. నాలుగో వారం పంచుకోవడంలో అనందం. ఐదో వారం ఒంగోలు గిత్తలు ….మా తాత. ఆరో వారం ‘చందమామ’తో మొదలు.  ఏడో వారం ఎవరు రౌడీలు? ఎవరు మర్యాదస్తులు??. ఎనిమిదో వారం నాకు తెలిసిన స్త్రీ వాది – My First Feminist. తొమ్మిదో వారం ఆ మూమెంట్ గోదావరి లాంటిదే. పదోవారం నేను వెతుకుతుంది గురు దత్ లాంటి స్పందించే హృదయాన్ని. పదకొండో వారం అవును. నా మేని ఛాయ నలుపు. పన్నెండో వారం ఇప్పుడు నేను ఎవరికీ కొరకరాని కొయ్యను. పదమూడో వారం ఆయన లేని లోటు బాధిస్తోంది.  పద్నాలుగో వారం శుభకార్యాల్లో ఒంటరి స్త్రీలు. పదిహేనో వారం అవును. దేశాన్ని ఉద్దరిస్తోంది మేమే. పదిహేనో వారం మోసమా – దురదృష్టమా? మీరు చదువుతున్నది 16 వ వారం జ్ఞాపకాలు.