మనసు పొరల్లో : శుభకార్యాల్లో ఒంటరి స్త్రీలు ~ పి. జ్యోతి తెలుపు

చాలా మంది స్త్రీల జీవితాలలో సమస్యలన్నిటికీ పురుషులే కారణం అని నమ్ముతారు. కానీ, స్త్రీలే స్త్రీల పరిస్థితికి కారణం అంటాను నేను. ఈ విషయం పట్ల మీకు బిన్నమైన అభిప్రాయాలు ఉండవచ్చు. కాని నా జీవిత అనుభవాలు కూడా స్త్రీ పరిస్థితికి స్త్రీ జాతే కారణం అని నేర్పించిన సందర్భాలు ఎన్నో అని చెప్పక తప్పదు.

పి.జ్యోతి

చాలా మంది స్త్రీల జీవితాలలో సమస్యలన్నిటికీ పురుషులే కారణం అని నమ్ముతారు. దోపిడీ సమాజంలో ఒక వర్గం మరో వర్గాన్ని దోచుకోవడం, అణిచిపెట్టడం సాధారణమే. అయితే ఇది అన్నివర్గ దోపిడీలలో చూస్తాం. పురుషాధిక్య సమాజంలో ఈ దోపిడి స్త్రీలపై జరుగుతూ ఉంటుంది. కాని ప్రతి దోపిడీ వ్యవ్యస్థలో కూడా ఆ దోపిడి వెనుక ఓ రాజకీయం ఉంటుంది. పీడిత వర్గం తమపై తిరుగుబాటు చేయకుండా అధికార వర్గం, వారి మెదళ్లపై ఆధిపత్యం, వారి ఆలోచనలపై ఆధిపత్యం సాధించి పీడిత వర్గాన్ని ఆ పీడనకు అనుకూలంగా మార్చుకోవడం ప్రతి వ్యవ్యస్థలో కనిపించే విషయమే. దీన్నే ధర్మ శాసనాలు, ధర్మ ప్రవచనల ద్వారా సాగిస్తుంది అధికార వర్గం. తెల్ల జాతీయులకు సేవ చేయడం తమ ధర్మం అని నల్ల జాతీయులకు బోధించినట్లు, అగ్ర కులాలకు సేవ చేసుకోవడమే మన కర్తవ్యం అని కుల వ్యవస్థ దృవీకరించినట్లు, పతి సేవయే పత్నికి శ్రీరామ రక్ష అని పాత్రివ్రత్య ధర్మం బోధిస్తుంది. పీడిత వర్గం తమ స్థితిని మెరుగుపరుచుకోవడానికి ప్రతి సారి అధికార వర్గంపై పోరాటం చేస్తుంది. చరిత్రను గమనిస్తే ఇలా జరిపిన పోరాటాలలో సంపూర్ణ విజయం ఎప్పుడూ మానవాళికి దొరకలేదు. ఒక వర్గంపై పోరు మరో వర్గం అధికారం దిశగా నడవడానికే జరిగితే పాలకులు, పీడితులు మారతారేమో కాని, పాలన పీడన ఎప్పటికీ నశించవు. వీళ్లు వాళ్లవుతారు. అంతే. ఒక రాజుని దింపి మరొకరు రాజయినట్లు. రాజరికంపై పోరు ఎవరు చేయాలి అన్నది మాత్రం ఇప్పటికైనా ఆలోచించవలసిన ప్రశ్న.

అందుకే పురుషులను నేను ఎప్పుడూ స్త్రీల పరిస్థితికి తప్పు పట్టను. స్త్రీలే స్త్రీల పరిస్థితికి కారణం అంటాను. ఈ విషయం పట్ల బిన్నమైన అభిప్రాయాలు ఉండవచ్చు. కాని నా జీవిత అనుభవాలు కూడా స్త్రీ పరిస్థితికి స్త్రీ జాతే కారణం అని నేర్పించిన సందర్భాలు ఎన్నో.

ఆ అధికారం అనే భావంపై పోరు చేయాలంటే ముందుగా పీడిత వర్గం తమను తాము ప్రక్షాళన చేసుకోవాలి. ఏ భావజాలం తమను బానిసలుగా మారుస్తుందో దాని నుండి విముక్తి పొందాలి. ఆశ్చర్యంగా ఈ బానిస భావజలం వలన లాభం పొందే కొన్ని ప్రత్యేక వర్గాలు పీడిత వర్గంలోనే ఉంటాయి. వీళ్లు ఇదే ధర్మమని, ఈ ధర్మానికి విరుద్దంగా తాము నడవకూడదని బలంగా నమ్ముతారు. ఆచరిస్తారు. తమ పక్కవారు ఆ ధర్మ సూత్రాలను ప్రశ్నించినా, వాటికి విరుద్దంగా బ్రతికినా వీరు భరించలేరు. తమ వర్గంలోని వ్యక్తులనే శత్రువులుగా మార్చుకుంటారు. ఇటువంటి వారినే తమకు కవచాలుగా మార్చుకుని ఆధికార వర్గం, తన ఉనికి కాపాడుకుంటూ ఉంటుంది. అందుకే నాకు ప్రతి సారి అనిపించేది అధికార వర్గంపై పోరు కాదు మనకు కావలసింది, పీడిత వర్గ ఆలోచనలో మార్పు. తమ స్వార్ధం, అనుకూలత, లాభాపేక్షలను పక్కన పెట్టి ఓ సామూహిక ప్రయోజనం కోసం కలిసి ఆలోచించవలసిన అవసరం.
అందుకే పురుషులను నేను ఎప్పుడూ స్త్రీల పరిస్థితికి తప్పు పట్టను. స్త్రీలే స్త్రీల పరిస్థితికి కారణం అంటాను. ఈ విషయం పట్ల బిన్నమైన అభిప్రాయాలు ఉండవచ్చు. కాని నా జీవిత అనుభవాలు కూడా స్త్రీ పరిస్థితికి స్త్రీ జాతే కారణం అని నేర్పించిన సందర్భాలు ఎన్నో. ఒంటరి స్త్రీగా నేను జీవిస్తున్న క్రమంలో నా చుట్టూ ఉన్న వ్యక్తులను, వారి జీవిన విధానాన్ని నేను నిశితంగా పరిశీలించే దాన్ని. నా అభిప్రాయాలను ఎప్పటి కప్పుడూ వ్యక్తీకరిస్తూనే ఉన్నప్పటికీ ఒక పరిణితితో నా మనసులో భావలను ఒకప్పుడు చెప్పలేకపోవడం వలన కూడా నా మాటల్లో కొంత అస్పష్టత అప్పట్లో ఉండి ఉండవచ్చు. దాన్ని దూరం చేసుకోవాలని నేను ఈ నాటికీ ప్రయత్నిస్తూనే ఉన్నాను.

“ఏంటీ ఇల్లాలు కాకపోతే ఈ జగతికి ఎవరూ జ్యోతులు కాలేరా? పెళ్లి అయి ఊడిగం చేస్తేనే ఆడోళ్ళా? మా చాకిరి చాకిరి కాదా” అంది. ఆమెలో ఓ ఉక్రోషం ఉంది, కళ్ళలో నీళ్లు తిరుగుతున్నాయి.

నేను రైల్వేలో పని చేయక ముందు మల్కాజగిరీలో సిద్దార్ధ కాన్వెంట్ స్కూల్ అని ఓ చిన్న స్కూల్ లో కొన్ని నెలలు పని చేశాను. అక్కడ జీతం చాలా తక్కువ ఇచ్చేవాళ్ళు. కాని చాలా ఉత్సాహంగా సంతోషంగా ఉండేది పని చేయడానికి. అందరూ మధ్యతరగతి స్త్రీలే పని చేసేవారు. చిన్నప్పటి నుండి కూడా నాకు సినిమాలన్నా, పాటలన్నా చాలా చాలా ఇష్టం. ఆ చిన్న స్కూల్ లోని చిన్న గదులలో మేము లంచ్ చేసేవాళ్ళం. అక్కడ వివాహం కాని కొందరు మధ్యవయసు టీచర్లు కూడా పని చేసేవాళ్ళు. నేను అప్పుడు అవివాహితనే. కాని ఇరవైలలో ఉన్న వ్యక్తిని, పెళ్ళి అనే సినిమాటిక్ కలలలో విహరించే ఒక గ్రూప్ ఉండేది. అందులో చేర్చుకున్నారు నన్ను. ప్రతి గ్రుపుకి మరో గ్రూపు వింతగా కనిపించేది. వివాహం కాకుండా ఉండిపోయిన ఒకరిద్దరు టీచర్లు కలిసే స్కూలుకి వచ్చేవారు, వెళ్ళేవారు. వారెందుకు అందరి మధ్య ఇన్స్కెక్యూర్డ్ గా ఫీల్ అయ్యేవారో నాకు అస్సలు అర్ధం అయ్యేది కాదు. నేను అందరితో కలవాలనుకున్నా నన్ను అందరూ కలుపుకునేవాళ్లు కాదు.

ఒక రోజు దేనికో పిల్లలను మధ్యాహ్నమే వదిలేసారు. టీచర్లు ఉండిపోయారు. పేరు గుర్తుకు రావట్లేదు కాని వివాహం కాకుండా ఉండిపోయిన ఆ గ్రూప్ లో ఇద్దరు టీచర్లు చాలా చక్కగా పాటలు పాడేవాళ్లు. నేను అంత్యాక్షరీ ఆడదాం అనగానే అందరూ సరే అన్నారు. కొన్ని పాటలు పాడుతూ పోయాక ఓ గ్రూప్ కి ‘ఆ’ అనే అక్షరం వచ్చింది. వెంటనే ఓ టీచర్ “ఆలయాన వెలసిన ఆ దేవుని రీతీ… ఇల్లాలే ఈ జగతికి జీవన జ్యోతి” అని పాట అందుకుంది. ఆమె బాగా పాడుతోంది కూడా. నేను సావిత్రి ఫాన్ ని. ఇది సావిత్రి పాట నేను కళ్ళు మూసుకుని ఆ పాటలో వచ్చే సీన్ లో మేడ మెట్లు దిగుతున్న సావిత్రిని ఊహించుకుని పాటను ఆస్వాదిస్తున్నాను. ఇంతలో ఓ టీచర్ కోపంగా “ఆపండి మీరు మీ చెత్త పాటలు అంది”. నేను ఆశ్చర్యపోయాను. అందరూ ఆమెను చూస్తున్నారు. పాడుతున్న వ్యక్తి కొంత నోటి దురుసుఉన్న మనిషి కూడా. ఆమెకు కోపం వచ్చింది. “ఏమైంది ఇంత గొప్ప పాట ఎందుకు ఆపాలి” అని వెంటనే గట్టిగా అడిగింది. దానికి ఆ టిఛర్ “ఏంటీ ఇల్లాలు కాకపోతే ఈ జగతికి ఎవరూ జ్యోతులు కాలేరా? పెళ్లి అయి ఊడిగం చేస్తేనే ఆడోళ్ళా? మా చాకిరి చాకిరి కాదా” అంది. ఆమెలో ఓ ఉక్రోషం ఉంది, కళ్ళలో నీళ్లు తిరుగుతున్నాయి. వయసు నలభై పై చిలుకే, వివాహం కాలేదు. అందుకు ఆ పాడుతున్న ఆమె “మీకు పెళ్ళి కాలేదని మాపై కోపం చూపితే ఎలా, అయినా సంసారం ఉంటేనే కదా పరిపూర్ణత వచ్చేది” అని అనేసింది. నేను ఆ పెద్దావిడనే చూస్తూ ఉన్నా. ఆమె ముఖంలో ఆ బాధ ఉక్రోషం అసహ్యం, నా కిప్పటికీ గుర్తే. కాని ఆమె వేసిన ప్రశ్న వెనుక కారణం, నాకు వ్యక్తిగత అక్కసు అని మాత్రం అనిపించలేదు.

పని చేసే చోట నలుగురు వివాహితలు కూర్చుంటే ఇక వారి ఆయన్ల గొప్పతనం, వారి పిల్లల గడుసుదనం, వీరి అందమైన సంసారాల చర్చ మాత్రమే సాగుతుంది. ఎంతగా వారి జీవితాలను గ్లోరిఫై చేసుకుంటారంటే అది విని మనకో సెవెంటీ ఎం. ఎం సినిమా కనిపిస్తుంది. కాని ఆ జీవితాలు అంత గ్లోరిఫైడ్ గా ఉండవని, అలా ఉన్నట్లు నటిస్తూ జీవించడానికి మహిళా సమాజం అలవాటు పడిందని నాకు తెలుసుకునే సరికి పై సంఘటన జరిగి ఇరవై ఏళ్ళు గడిచాయి. నా జీవితం అనుభవాల రంగులతో నిండిపోయింది.

చాలా మంది స్త్రీల లాగానే ఆ రెండూ నాకు దక్కలేదు. కాని వారిలా నేను అవి దక్కలేదనే నిజాన్ని దాచిపెట్టి నటిస్తూ లేదా డిప్రెషన్లోకి వెళ్ళిపోయి జీవితేచ్చ చచ్చి బ్రతికలేని స్థితికి చేరదర్చుకోలేదు. నన్ను నేను మోసం చేసుకుంటూ జీవంచకూడదనే కారణంగానే నేను నా జీవిత పంధాను మార్చుకున్నాను.

“ఆడది కోరుకునే వరాలు రెండే రెండు… చల్లని సంసారం… చక్కని సంతానం” అనే ఓ పాట నా చిన్నప్పుడు ఎప్పుడూ రెడియోలో వచ్చేది. నేను దాన్ని అప్పుడప్పుడూ పాడుకుంటూ ఉండేదాన్ని. రెడెయోలో ఎక్కువగా వచ్చేవే అప్పట్లో మా నోళ్ళలో నానేవి. కాని నాకు పూర్తిగా తెలివి వచ్చేసరికి ఇది పచ్చి అబద్దం అని అర్ధం అయింది. ఆ రెండు తప్ప మరే వరం కోరుకోవద్దని మనలను ట్యూన్ చేసే రాజకీయం ఆ పాట వెనుక కనిపించడం మొదలయింది. అది నిజం కాదు అని నేను అనుకోనట్లయితే, అది అబద్దం అని నేను తెలుసుకోకపోయి ఉంటే నేను ఇప్పుడు ఇది రాస్తూ… కాదు, పిచ్చి ఆసుపత్రిలో ఏదో లోకంలో పడి ఉండేదాన్ని. ఎందుకంటే చాలా మంది స్త్రీల లాగానే ఆ రెండూ నాకు దక్కలేదు. కాని వారిలా నేను అవి దక్కలేదనే నిజాన్ని దాచిపెట్టి నటిస్తూ లేదా డిప్రెషన్లోకి వెళ్ళిపోయి జీవితేచ్చ చచ్చి బ్రతికలేని స్థితికి చేరదర్చుకోలేదు. నన్ను నేను మోసం చేసుకుంటూ జీవంచకూడదనే కారణంగానే నేను నా జీవిత పంధాను మార్చుకున్నాను. ఇది నాలో చాలా మందికి అర్ధం కాని విషయం. చల్లని సంసారాలు ఎలా ఉంటాయో మరి నాకు తెలియదు. ఇక చక్కని సంతానం, మనం కోరుకున్నట్లు, కలలు కన్నట్లు మన పిల్లలు ఉంటారా? వారి ప్రయారిటీస్ లో మన నెంబర్ ఎంత? మనకు వాళ్లిచ్చే మానసిక తోడు శాశ్వతమా?

విల్లుగా వంగి బాణాన్ని లక్ష్యం దగ్గరకు పంపడానికి, మనం ముడి సరుకు మాత్రమే అనుకున్నప్పుడు ఇక అందులో చల్లదనం ఏం ఉందో నాకు అర్ధం కాలేదు.

Your children are not your children
They are the sons and daughters of life’s longing for itself
They come through you but not from you
And though they are with you yet they belong not to you
(మీ పిల్లలు మీ పిల్లలు కారు, వారు తమ కోసం తపించే జీవితం యొక్క కొడుకులూ, కూతుళ్లు, వాళ్లు మీ లోంచి వస్తారు కానీ, మీ వలన రారు, వాళ్లు మీతో ఉన్నప్పటికీ మీకు చెందరు)

You are the bows from which your children
As living arrows are sent forth
The archer sees the mark upon the path of the infinite
And he bends you with his might
(మీ పిల్లలనే చైతన్యవంతమైన బాణాలు, మీ ఒంటి వింటినుండే వదలబడ్డారు ఆ ధనుర్ధారి అనంతదూరంలో ఉన్న లక్ష్యాన్ని దర్శించగలడు, అందుకనే ఆ బాణాలు లక్ష్యాన్ని త్వరగా చేరుకునేలా మిమ్మల్ని సారించగలడు)

– ఇవిగో ఈ మాటలే నన్ను జీవితానికి మళ్ళీ దగ్గర చేశాయి. విల్లుగా వంగి బాణాన్ని లక్ష్యం దగ్గరకు పంపడానికి, మనం ముడి సరుకు మాత్రమే అనుకున్నప్పుడు ఇక అందులో చల్లదనం ఏం ఉందో నాకు అర్ధం కాలేదు. సంతానం విషయంలో కనపరచవలసిన భాద్యత, ప్రేమ బరువులో మరణించే మన స్వీయ కోరికలు, ఆశయాలు, నొప్పి అవగతం అయినప్పుడు అందులో భాద్యతల వేడిమి తప్ప చల్లదనం ఉండదన్న విషయం తెలుసుకున్నాక, ఎందుకింత మంది అబద్దాలతో మనలను మభ్య పెడతారో అనిపించేది. ఆ వేడిమికి సిద్దపడి మనపని మనం చేసుకుంటూ పోవడమే జీవితం అని నేను నేర్చుకుందీ ఖలీల్ గిబ్రన్ రాసిన ఈ గీతం నుండే. ఇలా ఒకో అబద్దాన్ని దాటుకుని నిజం వైపుకు ప్రయాణించడం నా జీవితంలో నేను ఎంచుకున్న మార్గం.

అబద్దపు కోటల మీద నిర్మించుకున్న చాలా మంది స్త్రీల జీవితాల పునాదులు ఈ నిజాలు ఒప్పుకుంటే కదిలిపోతాయి. అందుకని ఆ నిజాలను వారు ఒప్పుకోరు, చూడరు, చూసి అర్ధం చేసుకున్న స్త్రీలతో శతృత్వం పాటిస్తారు.

ఎన్ని అబద్దాలను ఇలా మన మీద రుద్దారో, తెలుసుకున్నప్పుడు వచ్చే కోపం కన్నా ఈ అబద్దాలను ప్రశ్నించే నా లాంటి స్త్రీలకు ఎదురు నిలిచే స్త్రీ సమాజాన్ని చూసినప్పుడు కలిగే బాధ నాలో ఎక్కువగా ఉంటుంది. ఆ అబద్దపు కోటల మీద నిర్మించుకున్న చాలా మంది స్త్రీల జీవితాల పునాదులు ఈ నిజాలు ఒప్పుకుంటే కదిలిపోతాయి. అందుకని ఆ నిజాలను వారు ఒప్పుకోరు, చూడరు, చూసి అర్ధం చేసుకున్న స్త్రీలతో శతృత్వం పాటిస్తారు. ఇలా చేసే స్త్రీల పట్ల నాలో ఒకప్పుడు చాలా కోపం ఉండేది. కాని ఇప్పుడు వారి ఇన్స్లెక్యూరిటీలో సెల్ప్ డిఫెన్స్ కోసం సాటి స్త్రీల పట్ల వారు చేస్తున్న అర్ధరహిత యుద్దంలో ఎప్పటికీ గెలవలేని వారి చేతకానితనానికి కేవలం బాధ పడతాను. కాని ఇటువంటి స్త్రీలే, స్త్రీల పట్ల వ్యవ్యస్థలో మార్పు రాకుండా అడ్డుపడుతున్నారని స్పష్టంగా తెలుసుకోగలిగాను.

నా చుట్టూ ఉన్న స్త్రీలందరూ కాలంతో పాటు మారారని, వివేకంగా ఆలోచిస్తారని అనుకునేదాన్ని. కుటుంబంలోనూ, ఉద్యోగంలోనూ ఓ స్థాయికి చేరి ఉన్నతమైన ఆదర్శాలను మాట్లాడే ఈ స్త్రీలు ఆచరణ విషయానికి వస్తే ఒంటరి స్త్రీ పట్ల చూపే వివక్ష నన్ను చాలా బాధకు గురిచేసేది. చాలా మోసపోయిన భావం కలిగేది. ఎందుకంటే పాత భావల వ్యక్తులమని నమ్మి జీవించే స్త్రీలు ఏ సందర్భంలో ఎలా ప్రవర్తిస్తారో అన్న విషయం మీద ఒక స్పష్టత ఉంటుంది. వారి వద్ద మనం గాయపడడం జరగదు. వారి భావాలను వారు ఎప్పటికప్పుడు బైట పెట్టుకుంటూనే ఉంటారు. అందువలన వారేంటో తెలుసుకుని, మనకు నచ్చని సమయాలలో వారికి దూరం జరగుతూ కొన్ని అభ్యంతకరమైన సంఘటననుండి ఒంటరి స్త్రీలు తప్పించుకోవచ్చు. కాని ఈ సో కాల్డ్ ప్రొగ్రెసివ్ స్త్రీలమంటూ చెప్పుకునే స్త్రీల పట్లే చాలా జాగ్రత్తగా మనం ఉండాలి. వారి ఆదర్శాలు నిజమని, వారు ప్రస్తావించే ప్రోగ్రెసివ్ భావాలు వారు ఆచరిస్తారని నమ్మి మోసపోయిన సందర్భాలు ఎన్నో ఉన్నాయి నా జీవితంలో. అప్పుడు మనసుకు తగిలే గాయం చాలా బాధాకరంగా ఉంటుంది. మనం ఏదో ఇబ్బందికరమైన సంఘటనను ఎదుర్కోవలసి వచ్చిందన్న బాధ కన్నా, ఆ వ్యక్తి భావాలు నిజమని నమ్మామే అన్న కోపం ఓ పక్క, మరో పక్క ఆధునిక ఆలోచనలను సంకుచిత మనస్తత్వాన్ని తమకు అనుకూలమైన చోట అనుకూలంగా మార్చుకునే ఆ అవకాశవాదానికి బలి అయినందుకు పడే అవమానం చాలా ఘోరంగా ఉంటుంది.

మనకు వ్యక్తిగతంగా జరిగిన అవమానం కన్నా, సాటి స్త్రీ తన ఆధునికతను, అవకాశవాదాన్ని సమయానుకూలంగా ప్రదర్శించడానికి మనలను పావుగా చేసి వాడుకుందనే ఆలోచన ఉంది చూశారు అది భరించడం చాలా కష్టం.

పెళ్లిల్లకు వెళ్లాలంటే నాకు మొదటి నుండి చిరాకే. చాలా నాటకం ఉంటుంది అక్కడ. అంత గుంపులో నేను సౌకర్యంగా ఉండనూలేను, కనీసం తృప్తిగా భోజనమూ చేయలేను. కాని మా లాంటి ఇళ్లలో పెరిగిన అమ్మాయిలకు పెళ్ళి తప్ప మరో పెద్ద ఔటింగ్ ఉండదు. అందుకని ముందు ఉత్సాహంగానే వెళ్లేదాన్ని. పరిచయస్తుల పెళ్లిలయినా, కుటుంబంలో, బంధువర్గంలో పెళ్ళి అయినా ఓ “హం ఆప్కే హై కౌన్” సినిమా పద్దతిలో ఉంటుందని ఓ చిన్న ఊహ. చలం తన మ్యూజింగ్స్ లో “ఆ గంధం వాసనలు, మల్లెల పరిమళాలు, పట్టు చీరల రెపరెపలు, పిల్లల కిలకిలకు చూసి పెళ్ళి అంటే ఉత్సాహం వస్తుంది కాని ఇది తరువాత జరిగే జీవితపు తంతుకు నాంది అని అనుకుంటే కోపం వస్తుంది” అని ఓ సందర్భంలో చెప్తాడు. నాదీ ప్రస్తుతం అదే ఫీలింగ్. కాని ఆ వాక్యలు ఆ రోజుల్లో పెద్దగా అర్ధం కాలేదు నాకు.

అసలు ఆమెలోని ఆ ద్వంద్వ వైఖరిని నేనెందుకు అప్పటిదాకా చూడలేకపోయానన్నది నాకు అర్ధం కాలేదు. బహుశా మన వాళ్ళు అన్న ఆలోచన నా కళ్ళను మెదడును మూసి వేసి ఉంటుంది.

సరే మనవాళ్లు అని మా కుటుంబం అనుకునే కొందరి పిల్లల వివాహాలు నా జీవితంలో నేను ఒంటరి స్త్రీగా స్థిరపడిన తరువాత జరిగాయి. అ పిల్లల తల్లులని నేను చాలా ప్రొగ్రెసివ్ అని అనుకునేదాన్ని, ముఖ్యంగా వారు నాతో ఉన్నప్పుడు అలాగే ప్రవర్తించేవాళ్లు, నా మనుషులు అనుకున్నప్పుడు వాళ్ళు నా దగ్గర కూడా నటించగలరు అని అనుకునే స్థితికి నేను అప్పట్లో ఎదగలేదు. ఓ పెళ్ళిలో పెళ్ళికొడుకు కారులో వస్తున్నాడు. నేను ఆ కారు వైపుకి వెళుతున్నా. అంతే ఆ పెళ్ళి కొడుకు తల్లి పరుగెత్తుకుంటూ వచ్చి నన్నుదాటుకుని పక్కనున్నవారికి ఏదో సైగ చేసి కారు మీదకి వెళ్ళింది. పక్క నున్న ఆమె దారిలో నన్ను ఆపి మాటలలో పెట్టింది. ఏదో తేడా కొట్టింది నాకు అప్పుడే. తరువాత ఎప్పుడో కొన్ని గంటలకి బల్బు వెలిగింది. నేను కారుకి ఎదురు రావడం ఆ తల్లికి ఇష్టంలేదని. ఇలాంటి ఆలోచన ఉన్న స్త్రీ ఇన్ని రోజులు అంత ప్రోగ్రెసివ్ టైప్ లో బిల్డప్ ఇవ్వడం దేనికి? కోడలు టాప్లకి, ఫాంట్లకి కూడా అభ్యంతరపెట్టని అత్తగారినని, పిల్లలు చిన్నవాళ్లు, అన్ని రకాల బట్టలు వేసుకోవాలని జీవితాన్ని ఎంజాయ్ చేయాలని, వివాహం అయిన తరువాత ఓ రెండు సంవత్సరాలు పిల్లలు లేకుండా ప్లాన్ చెసుకోవాలని, వారికి స్వంత జీవితం ఉండాలని, ఎన్నో ఎన్నో ఆధునిక భావాలను ఎన్నో సందర్భాలలో బైట పెట్టుకోవడం ఎందుకని? మంగళ సూత్రం ఇప్పట్లో ఎవరూ వేసుకోవట్లేదు కాబట్టి డ్రెస్సుల పైకి, టాప్ ల పైకి మాచ్ అయ్యే సన్నటి నల్ల పూసల డిజైన్లను కోడలి కోసం వెతికే అంత గొప్ప స్త్రీకి పెళ్ళికొడుకుగా వచ్చే తన బిడ్డ ఎదురుగా ఓ ఒంటరి స్త్రీ రావడం అంత అభ్యంతరకరం అన్నది నేను గమనించినప్పుడు ఆమె చర్యకన్నా నా మూర్ఖత్వానికి బాధపడ్డాను.

అసలు ఆమెలోని ఆ ద్వంద్వ వైఖరిని నేనెందుకు అప్పటిదాకా చూడలేకపోయానన్నది నాకు అర్ధం కాలేదు. బహుశా మన వాళ్ళు అన్న ఆలోచన నా కళ్ళను మెదడును మూసి వేసి ఉంటుంది. ఇప్పుడు ఆ మన అన్న దాంట్లోనే వింత రాజకీయం ఉందని అర్ధం అయ్యాక మనవాళ్లనుండే చాలా జాగ్రత్తగా ఉండాలని తెలుసుకున్నాను.

ఓ క్షణంలో జరిగిన ఈ సంఘటనను ఎక్కువ మంది గమనించలేరు కూడా. అక్కడ నేను లేనట్లుగానే ముఖంపై ఓ పెద్ద చెదరని నవ్వుతో ఆ మంగళ సూత్రాన్ని అందరి దగ్గరకు చాలా మామూలుగా తీసుకుంటూ వెళ్లింది ఆవిడ.

ఇక ఓ మా పొరుగు ఇంట జరిగిన ఓ పెళ్ళి సంగతి. అది ప్రేమ వివాహం. పెళ్ళికూతురు తల్లికి ఆ అమ్మాయి, అబ్బాయి కలుసుకోవడం నుంచి పూర్తి ప్రేమ కహాని తెలుసు. ఆమె పాత్రధారి కూడా. కూతురికి టిప్స్ ఇచ్చి ఎంకరేజ్ చేసిన మాడర్న్ తల్లిగారు. ఆ అమ్మాయికి ఓ చిన్న అనారోగ్య సమస్య ఉంది. అది బైటపడకూడదని చాలా ప్రేమగా కాపలా కాసిన తల్లి. కూతురు ప్రేమలో ఉన్నప్పుడే కాబోయే అల్లుడితో చాటింగ్లు కాలింగ్లు చేయగల మాడర్న్ వుమెన్. కూతురు అత్తగారిల్లు వారు ఉండే ఇంటి పై ఫోర్. అమ్మాయి తరుపు వారికన్నా అబ్బాయి తరుపు కుటుంబం పట్ల మాకు చాలా ప్రేమ, గౌరవం. ఇరు పక్షాలు పెళ్ళికి పిలిచారు. అబ్బాయి కుటుంబం పూర్తి సాంప్రదాయంగా కనిపిస్తారు. కొంత చాదస్తంగా కూడా మాట్లాడుతారు. అమ్మాయి కుటుంబం గొప్ప మాడ్రన్ బిల్డప్ ఇస్తుంది. ఆ పెళ్ళిలో మంగళ సూత్ర ధారణ అప్పుడు కొబ్బరికాయ మీద మంగళ సూత్రాన్ని పెట్టుకుని కూర్చున్న అతిధులందరి దగ్గరకు ఆశిర్వాదం కోసం తీసుకొచ్చే సాంప్రదాయం చూసాను. పెళ్ళి కూతురు తల్లి స్వయంగా అందరి దగ్గరకూ వెళ్ళి ఆశీర్వాదాలు కలెక్ట్ చేసుకుంటుంది. నా ముందుకు వచ్చింది మంగళ సూత్రం. నేను చెయ్యి చాపే లోపే ఆమె గబుక్కున దాన్ని నా ముందు నుండి లాగేసి వెనుక ఉన్న మరో ఆంటి దగ్గరకు తీసుకు వెళ్లింది.

నావైపు చూడను కూడా లేదు. ఓ క్షణంలో జరిగిన ఈ సంఘటనను ఎక్కువ మంది గమనించలేరు కూడా. అక్కడ నేను లేనట్లుగానే ముఖంపై ఓ పెద్ద చెదరని నవ్వుతో ఆ మంగళ సూత్రాన్ని అందరి దగ్గరకు చాలా మామూలుగా తీసుకుంటూ వెళ్లింది ఆవిడ. కూతురుని ప్రేమ వివాహానికి ప్రోత్సహిస్తూ కాబోయే అల్లుడిని లైన్లో పెట్టడానికి కూతురుకి సహాయపడిన మాడర్న్ అత్తగారు ఆమె. కాని ఆ కూతురు క్షేమానికి కోరుతూ చాపినా ఆ నా చేయి సరిపోదని డిసైడ్ చేసే అధికారం ఆమెకు ఎలా వచ్చింది? ఇక నేను చాదస్తులు అనుకున్న పెళ్లి కొడుకు కుటుంబం ఇప్పటికి వారి ఇంట్లో ఏ కార్యక్రమం జరిగినా మా ఇంట్లో అందరితో పాటు నాకో చీర పంపడం మర్చిపోరు. నేను వారి ఇంటికి వెళ్లకపోతే ఆ చీర భద్రంగా ఇంటికి పంపిస్తారు తప్ప, నన్ను మరచిపోరు.

ఇలా నేను మన అనుకున్న వారి పెళ్ళిళ్లలోనే అక్షింతలు వేయడానికి చాలా సందర్భాలలో పనికి రాలేదు. పెళ్ళి కార్యక్రమంలో సహాయపడడానికి పనికి రాలేదు.

మరో దగ్గర కుటుంబంలో తమ పిల్లల వివాహాల విషయంలో అన్ని కార్యక్రమాలలో నన్ను ఇన్వాల్వ్ చేసేవారు ఆ ఇంటికి చెందిన మగవారు. కాని పెళ్లి అనే ఆ సాంప్రదాయ కార్యక్రమం వచ్చేసరికి తెలివిగా నన్ను ఆ ఛాయలకు రానీయకుండా అడ్డుకునేవారు ఇంటి ఆడవారు. ఆ ఇంటి ముఖం ఎప్పుడూ చూడని వాళ్లు, ఆ ఒక్క రోజు వారిపై పెత్తనం సాగించడానికి ఆ స్త్రీలు ఇష్టపడేవాళ్లు. వాళ్లలో వాళ్ల మధ్య ఎన్నో కుల్లూ కుతంత్రాలు. ఇవి ఆ హాల్ లో ఉన్న అందరికీ తెలిసిన విషయాలే. ఇక నా దగ్గరకు వచ్చేసరికి కాని ఆ పచ్చటి వాతావరణంలో నేను ఉండకుండా చాలా తెలివిగా తప్పించేవాళ్ళు నాకు దగ్గరగా మసిలే అ ఇంటి స్త్రీలు. అక్కడ ఉన్న ఆడవారందరి కన్నా ఆ జంటకు ఏ ఇబ్బంది కలిగిందని తెలిసినా ముందుగా స్పందించి వారికేం చేస్తె వాళ్లు బావుంటారా అని ఆలోచించే మనసు, శక్తి ఉన్న స్త్రీని అక్కడ నేను మాత్రమే ఉన్నానని కూడా ఆ ఇంటి వారికి తెలుసు. కేలవం పై పై ప్రేమను నటించే ఆ బందువర్గపు స్త్రీలు ఆ ప్రత్యేక సమయంలో ఆ పిల్లల తల్లులకు అక్కడ మాత్రమే అవసరం అనిపిస్తారు. చాలా తెలివిగా ఈ సూచనను వాళ్లు నాకిచ్చేవాళ్లు. ఈ తెలివి కొంత మంది స్త్రీలకు చాలా బాగా ఉంటుందబ్బా. వారేం చేస్తున్నారో పక్కన వారి భర్తలకు కూడా అర్ధం కాకుండా మానేజ్ చేయగలరు. ఎంత బుర్ర వాడతారో ఇలాంటి కుతంత్రాలకు. వీళ్ళని అబలలని, అమాయకులని అనుకునే వారు పిచ్చివాళ్ళు కాని ఆడవాళ్ళకున్న బుర్ర మగవాళ్ళకు సాధ్యమా? ఇలా నేను మన అనుకున్న వారి పెళ్ళిళ్లలోనే అక్షింతలు వేయడానికి చాలా సందర్భాలలో పనికి రాలేదు. పెళ్ళి కార్యక్రమంలో సహాయపడడానికి పనికి రాలేదు. నేను పనికి వచ్చేది బైట జనాన్ని సంభాళించడానికి ఇంకా ఇతర చాలా పనులకు. చాలా స్పష్టంగా నా స్థానం నిర్ధారించేవాళ్ళు ఆ ఇళ్లల్లోని స్త్రీలు.

ఈ సంఘటనల తరువాత నేను శుభకార్యాలకు వెళ్లడమే మానుకున్నాను. కోరి అవమానాలు పడాల్సిన స్థితిలో నేను ఉన్నానా? ఆశ్చర్యంగా నా అనుభవాలను గమనించిన నా తల్లి తండ్రులకు కూడా ఈ విషయాలు పెద్దగా బాధ కలిగించలేదు. మనం చేయవలసింది చేసి తప్పుకోవాలి అనే స్టేట్మెంట్ వారి వద్ద సిద్దంగా ఉంటుంది. మరి అందరితో కలిసి ఉండాలంటే ఇవి తప్పవు అని చాలా సులువుగా అంగీకరిస్తారు వీళ్ళు. అయినా నేను ఈ అనుభవాలను అంత సులువుగా స్వీకరించలేకపోయాను.

అవతల వారికి కావలసినప్పుడు వారి పక్కన ఉండడం, వారు వద్దనుకున్నప్పుడు తలవంచుకుని తప్పుకునే స్థితిలో నా జీవితం ఉందనేది నేను ఎప్పటికీ అంగీకరించను.

ఒంటరి స్త్రీనయితే ఏంటీ ఆత్మగౌరవం ఉండదా? అందుకే ఆ తరువాత వాళ్ల ఇంట జరిగిన ఏ శుభకార్యాలకు కూడా వెళ్ళవలసిన పరిస్థితులలో కూడా వెళ్లడం మానుకున్నాను. ఎలాంటి గొప్ప సందర్బం అయినా అందులో కొన్ని సార్లు నేను ఉండవలసిన అవసరం కనిపించినా నేను అలాంటి ఇళ్లకు వెళ్ళను. అవతల వారికి కావలసినప్పుడు వారి పక్కన ఉండడం, వారు వద్దనుకున్నప్పుడు తలవంచుకుని తప్పుకునే స్థితిలో నా జీవితం ఉందనేది నేను ఎప్పటికీ అంగీకరించను. నేను కావాలనుకుంటే అన్ని సందర్భాలలో నన్ను కావాలనుకోవాలి. అంతే కాని నా ఉనికిని, అవసరాన్ని నిర్ణయించే అవకాశం అవతలి వాళ్లకి నేను ఇవ్వదలచుకోలేదు. ఒక సందర్భంలో, నేను ఒద్దు అని అంత తెలివిగా వారు చెప్పగలిగితే, నేను దాన్నిస్వీకరించి ఏ సందర్భంలోనూ మీ శుభాలలో నేను ఉండను అని డిక్లేర్ చేయడం నా హక్కుగా ఫీల్ అవుతాను. అందుకే కొందరు బంధువులు మా ఇంటికి వస్తే నేను పలకరించడం లాంటి డ్రామాలు పెట్టుకోను. అలాగని ఎవరినీ అవమానించను. కేవలం ఇగ్నోర్ చేస్తానంతే. ఎందుకంటే బావున్నావా అని నేను పలకరించాలని కోరుకున్న వారు, ఊరికి బైలుదేరుతున్నప్పుడు, మరో దేశానికి వెళ్తున్నప్పుడు నేను ఎదురు రావడాన్ని ఇష్టపడరు. అంటే వాళ్ళు వచ్చినప్పుడు కొంగు కప్పుకుని అందరూ వాళ్ళని పలుకరించిన తరువాత నేను పద్దతిగా వెళ్ళి అటెండెన్స్ వేసుకుని రావాలి.

వాళ్లున్నంత సేపు, గొప్పలు చెప్పుకుంటున్నంత సేపు కనీసం తుమ్మాలన్నా భయపడుతూ ఉండాలి. ప్రతి చిన్న తేడాకీ తుమ్ములు మొదలవుతాయి నాకు. వాళ్లున్నంత సేపు ముక్కు పట్టుకుని కూర్చోవాలి. తుమ్మానా, వెంటనే అందరి ఎక్స్ప్రెషన్స్ మారిపోతాయి. ఆ ఇబ్బంది పడుతూ వారిని సాగనంపడం నాకు అవసరమా?

ఇక ఊరికి బయలుదేరుతున్నారంటే, వారం వర్జ్యం చూసుకుని వాళ్లు బయలుదేరే సమయాన్ని కాలిక్యులేట్ చేసుకుని మధ్యలో వెళ్ళి బాయ్ చెప్పి రావాలి. వాళ్లు బయలు దేరేటప్పుడు నేను ఎదురు రాకుండా చూసుకోవాలి. ఇంత కాలిక్యులేషన్, శ్రమ నాకు అవసరమా. అదీ దేనికి, తుమ్మితే ఊడిపోయే ముక్కులాంటి ఆ బాంధవ్యానికి? వాళ్ళెవరికీ నా బాగు, నా జీవితం, నా శ్రేయస్సు అక్కర్లేదు, వాళ్ళు ఆ ఇంటికి వచ్చేది వాళ్ళ పనులు జరుపుకోవడాని, మా నాన్నతోనో, అన్నతోనో తీర్చుకోగల అవసరాలకు. ఇంతోటి దానికి నేను వాళ్లకి ఆ అతి మర్యాదలు, తీపి పలకరింపులు జరపాలా?

నా స్వభావం కొందరికి నచ్చకపోవచ్చు. కాని ఇది నాకు అవసరం, నన్ను అవమానించే అవకాశం మరో సారి మరోకరికి ఇవ్వకుండా ఉండడానికి నేను అలవర్చుకున్న ఆటిట్యూడ్ ఇది. ఇప్పటికి ఎవరికి ఏ అవసరం వచ్చినా చేస్తాను. ఆశ్చర్యంగా చెడు జరిగిన చోటుకు నాలాంటి వారి ప్రవేశం నిషిద్దం కాదు. మరి అప్పుడు మా అవసరమే కదా వచ్చేది. శుభకార్యం అనుకున్న చోటకు, మంచి అని అవతలి వారు భ్రమించే సందర్భాలలో మాత్రం మా లాంటి స్త్రీల నుండి వారిని వాళ్లు కాపాడుకోవడం వారికి అవసరం అట. అంత అవమానాన్ని వారి తల్లి ప్రేమ అని గుర్తించి దాన్ని దిగమింగుకునే ఖర్మను నేనెందుకు అంగీకరించాలి?

మమ్మల్ని మేము నమ్ముకుంటూ, మా శ్రమను, మంచితనాన్ని, ఆలోచనలపై విశ్వాసంతో జీవించే మా లాంటి స్త్రీల అవసరం వారికి కాని, మాకు వాళ్ళ అవసరం లేదు. ఇది తెలిసిన తరువాత అటువంటి స్త్రీలను ప్రేమతోనో, భాద్యత పేరు మీదో, లేదా మర్యాద పేరు మీదో సహించడం మానేసాను.

ఇలాంటి అనుభవాలు మొదట నాకు కోపం తెప్పించినా తరువాత నాకో విషయం అర్ధం అయింది. మాలాంటి ఒంటరి స్త్రీలు కాదు ఇన్సెక్యూరిటిలో బాధపడుతుంది ఈ శుభకార్యాలలో పెత్తనం చేసే స్త్రీలే. వీళ్లకు తమ పై తమకు నమ్మకం తక్కువ. వారు అదృష్టంగా భావించే విషయాలపైనే వాళ్లకు నమ్మకం లేదు. ఎప్పుడు ఏ అదృష్టం చేయి జారి పోతుందో అన్న భయం. భయం నీడలో జీవిస్తూ తమ చేతకాని తనాన్ని, మ లాంటి స్త్రీలపై చూపుతూ శకునాలను నమ్ముతూ జీవించే అతి ఇస్నెక్యూర్డ్ మనుషులు వీళ్లు. మమ్మల్ని మేము నమ్ముకుంటూ, మా శ్రమను, మంచితనాన్ని, ఆలోచనలపై విశ్వాసంతో జీవించే మా లాంటి స్త్రీల అవసరం వారికి కాని, మాకు వాళ్ళ అవసరం లేదు. ఇది తెలిసిన తరువాత అటువంటి స్త్రీలను ప్రేమతోనో, భాద్యత పేరు మీదో, లేదా మర్యాద పేరు మీదో సహించడం మానేసాను.

నేను కావాలని అనుకునే నా స్టూడెంట్స్, మిత్రుల దగ్గరకు తప్ప మరే ఆబ్లిగేషన్ పెట్టుకుని నా సింగిల్ స్టేటస్ ను గౌరవించలేని వ్యక్తుల మధ్యకు నేను వెళ్ళడం మానేసాను. ఇప్పుడు ఎలాంటి మాటలకు కూడా మోసపోను. ఒక రెండు మూడు ప్రశ్నలతో అవతల వారి అధునిక భావజాలం లోతులని తెలుసుకోవడం నేర్చుకున్నాను. కాని ఈ అనుభవాలన్ని నాకు స్త్రీల నుండే దొరికాయి మరి. మరీ ఆశ్చర్యంగా పూర్తిగా ఆధునిక భావజాలంలో జీవిస్తున్నాం అని డబ్బా కొట్టుకునే కుటుంబ స్త్రీల వధ్దనే నాకు ఈ అనుభవాలు దొరికాయి. ఆ కుటుంబాలలోని పురుషులెవ్వరూ ఆ సమయాలలో నాతో ఇంత వింతగా ప్రవర్తించలేదు.

రచయిత్రి పి. జ్యోతి హిందీ ఉపన్యాసకులు. చక్కటి సమీక్షకురాలు. హైదరాబాద్ లో పుస్తకాల పట్ల అభిరుచి పెంచడంలో విశేషంగా కృషి చేస్తున్న spreading Lights నిర్వాహకురాలు కూడా. పుస్తకం, సినిమా తనకు రెండు కళ్ళు. ప్రపంచానికి గవాక్షాలు. ఇటీవలే వీరు రచించన దిలీప్ కుమార్ సినిమాల సమగ్ర పరిచయ పుస్తకం కోసం ఈ లింక్ క్లిక్ చేసి తెప్పించుకోవచ్చు.

కాగా, తెలుపు కోసం రాస్తున్న ఈ శీర్షికలో తాను మొదటిసారిగా అంతర్ముఖంలోకి చూసుకుంటున్నారు. జీవితాన్నే పుస్తకంగా అనుభవాలనే చలన చిత్రంగా ఎంచి సరళమూ, నిరాడంబరమూ, సామాన్యమూ ఐన జ్ఞాపకాలను ఆత్మీయంగా పంచుకుంటున్నారు. ఈ శీర్షికలో మొదటి వ్యాసం మనసు పొరల్లో. రెండో వారం చిన్ననాటి చిరుతిళ్లు. మూడో వారం చిన్ననాటి సంగతులు. నాలుగో వారం పంచుకోవడంలో అనందం. ఐదో వారం ఒంగోలు గిత్తలు ….మా తాత. ఆరో వారం ‘చందమామ’తో మొదలు.  ఏడో వారం ఎవరు రౌడీలు? ఎవరు మర్యాదస్తులు??. ఎనిమిదో వారం నాకు తెలిసిన స్త్రీ వాది – My First Feminist. తొమ్మిదో వారం ఆ మూమెంట్ గోదావరి లాంటిదే. పదోవారం నేను వెతుకుతుంది గురు దత్ లాంటి స్పందించే హృదయాన్ని. పదకొండో వారం అవును. నా మేని ఛాయ నలుపు. పన్నెండో వారం ఇప్పుడు నేను ఎవరికీ కొరకరాని కొయ్యను. పదమూడో వారం ఆయన లేని లోటు బాధిస్తోంది.  మీరు చదువుతున్నది 14 వ వారం జ్ఞాపకాలు.