వార్తల్లోని వ్యక్తి : ప్రకాష్ రాజ్ ‘ఆత్మకథ’ వంటి కథనం

“నన్ను అందరూ నటుడనుకుంటున్నారు. నేను అనుకోలేదింకా” అంటూ ప్రారంభించారు ప్రకాష్ రాజ్.
రెండే రెండు గంటలు. కానీ గంటలోపే ఆయన తనను తాను అవిష్కరించుకున్నారు. “అంతా వెతుకులాట. కాకపోతే మనిషిని కావడానికి! ఒక మనిషిగా ప్రవర్తించడానికి” అంటూ ప్రారంభించారాయన.

కందుకూరి రమేష్ బాబు

2015 లో అడిగిన ఒకే ఒక ప్రశ్న. ఎందుకు దత్తత తీసుకున్నారూ? అని! తెలంగాణలోని ఒక గ్రామాన్ని, పాలమూరులోని షాద్‌నగర్‌కు దగ్గరగా ఉన్న కొండారెడ్డిపల్లిని ఎందుకు దత్తత తీసుకున్నారూ? అని ప్రశ్న.

ఎందుకు మీ పేరిట ఒక ఫౌండేషన్ స్థాపించి పని చేస్తున్నారూ అని ఆ ప్రశ్న. మనిషిని, ఏనుగుని, పులిని, అవి నివసించడానికి చక్కటి గ్రామం, అభయారణ్యాలను గురించి ఎందుకు ఆలోచిస్తున్నారూ అని ఆ ప్రశ్న. అందుకు వారిచ్చిన జవాబే ఈ OPEN story.

కెసిఆర్ గారు కేంద్ర రాజకీయాల్లో క్రియాశీలం కానున్న తరుణంలో ప్రకాష్ రాజ్ గారు కూడా వారితో పాటు  కీలక పాత్ర పోషించనున్నందున, బహుశా అందరూ అనుకున్నట్టు త్వరలో అయన రాజ్యసభకు ఎంపికయ్యే అవకాశమూ ఉన్నందున ఈ కథనం ఒక రకంగా వారి ఆత్మకథ వంటిది. ఇది వారి జీవన గాథ తెలుపు. అంతేకాదు, అది తన నిరంతర అసహనాన్ని, ఆవేశాన్ని అందుకు గల ఇతివృత్తాన్నీ సంపూర్ణంగా ఆవిష్కరిస్తుందని భావిస్తూ ఈ పునర్ ముద్రణ.

***

“నన్ను అందరూ నటుడనుకుంటున్నారు. నేను అనుకోలేదింకా” అంటూ ప్రారంభించారు ప్రకాష్ రాజ్.
రెండే రెండు గంటలు. కానీ గంటలోపే ఆయన తనను తాను అవిష్కరించుకున్నారు. “అంతా వెతుకులాట. కాకపోతే మనిషిని కావడానికి! ఒక మనిషిగా ప్రవర్తించడానికి” అంటూ ప్రారంభించారాయన.

“అది అరవై డెబ్బయ్యవ దశకం. అంతా తెలియని ప్రయాణం. వెతుక్కుంటూ పోవడం. ఎక్కడో బెంగుళూరు లాంటి పట్టణానికి హుబ్లీ నుంచి పని వెతుక్కుంటూ వచ్చిన అమ్మ. మంగుళూరు నుంచి వచ్చిన తండ్రి. వాళ్ల తమ వూళ్లను వదిలి ఎడ్యుకేషన్ పేరుమీదో, బ్రతుకు దెరువు కోసమో వెతుక్కుంటూ వెతుక్కుంటూ వచ్చిన మనుషులు. వాళ్లకు పుట్టిన వాడిని నేను. అంతా తెలియని ప్రయాణం” అని ఆగారాయన. ఆగి మళ్లీ ప్రారంభించారు. “నాకంటూ కల్చరల్ రూట్స్ నాకే తెలియవు. ఒక సిటీలో పుట్టినవాడికి ఏం కల్చరల్ రూట్స్ వుంటాయి?” అని ప్రశ్నించారు. “పల్లెటూరు తెలియని వాడికి, తన ఫ్యామిలీ ట్రీ ఏమిటో తెలియని వాడికి అంతా అపరిచితం. వెతుకులాటే”.. అంటూ చెప్పసాగారు.

ఎక్కడికెళ్లాలో తెలియదు. బహుశా అదే నాకు జీవితానికి ఒపెనింగ్. వెతుకుతూ పోవడం!

“నేను పుట్టిన కొన్ని రోజుల ముందు కదా వాళ్లు కలిసి వుంటారు. దానికి ముందు వాళ్లు కేవలం ఇండివిడ్యువల్స్ కదా” అన్నారు. “నేను మొదటి బిడ్డ అయితే, వాళ్లు పెళ్లి చేసుకున్న సంవత్సరానికి నేను పుడితే, పెళ్లి చేసుకునే ముందు ఓ ఆరునెలల ముందు వాళ్లు ప్రేమలో పడితే – అంటే- మేమందరం స్ట్రేంజర్స్. అపరిచితులం కాదా” అని ప్రశ్నార్థకంగా ఆయన సమాధానం చెప్పడానికి ఉపక్రమించారు.

“ఒక మనిషితో జీవితాంతం బ్రతికినా అర్థంకాని పరిస్థితి. ఒక నిజం అది. అలాంటిది అప్పుడే పరిచయమైన వాళ్లకి పుట్టిన వాడిని నేను. అలా మేం ముగ్గురం ఈ ప్రపంచంలో అపరచితులం. అంటే, నేను సిటీలాంటి వూర్లోని పరిస్థితి గురించి చెబుతున్నాను. పల్లెటూర్లో అయితే అది వేరు. అందుకే నా దృష్టిలో పట్నవాసి ఒక రకంగా అపరిచితుడు. అతడు వెతుకులాడుతూనే ఉంటాడు.”

“అట్లా వెతుకుతూ వచ్చిన వాళ్లు మా తల్లిదండ్రులు. అదే మాదిరి వెతుకుతూ వచ్చిన వాడిని నేను. ఎక్కడికెళ్లాలో తెలియదు. బహుశా అదే నాకు జీవితానికి ఒపెనింగ్. వెతుకుతూ పోవడం!”

“ఇవ్వాళ నాగరికత చూస్తుంటే అందరం దారి తప్పిన వాళ్లమే. పారిశ్రామిక విప్లవం అనండి. వ్యవసాయిక విప్లవం అనండి. విద్యా వ్యవస్థ తీసుకొండి. అన్నీ మనల్ని దారి తప్పించినవే. ఎవరి ఊహకో, ఎవరి అవసరానికో ఎర్పడిన సిస్టమ్స్ తప్పా, అవి మనిషిని మనిషిగా నడిపిస్తున్న సిస్టమ్స్ కాదు.”

కానీ, నాకు మాత్రం ఎందుకలా అయిందో తెలియదు! చిన్నప్పటి నుంచే ఇది కాదు, నాకు ఇది కాదు అనిపించేది జీవితం.”

“ఒక మనిషి ఎందులో మంచివాడు? ఏమి వాడి గుణం? ఏమి వాడి విశేషం? దాని పరంగా వాడు చేస్తున్న వృత్తి, వాడి బ్రతుకుతున్న బ్రతుకు – ఆ రెండిటినీ మేలవించి బ్రతకాలనే కాన్సెప్ట్ మన వ్యవస్థలో కూడా లేదు. మనకు అందిన సక్సెస్ ఫార్మూలాలు కూడా పరాయివే. అవన్నీ ఎదగడాన్ని డబ్బుతో ముడిపెట్టినవే..”

“ఆల్రెడీ మన పేరెంట్సే విక్టిమ్స్. వాళ్లకు పుట్టిన మనమూ విక్టిమ్సే. అందుకే దోనీ అన్న సినిమా తీశాను. సరే, అవన్నీ పక్కన పెడితే సాహిత్య పరంగా గానీ, డబ్బు పరంగా గానీ, ఆస్తులు – పొలాల పరంగా గానీ ఏమీ లేని వాడిని నేను. ఒక వలస వచ్చిన ఆదివాసీలకు పుట్టిన బిడ్డను నేను. సో, ఒక తల్లి ప్రేమ, తండ్రి ప్రేమ, చెల్లలికున్న ప్రేమ, తమ్ముడికున్న ప్రేమ, అందరం ఒక చోట ప్రేమతో కౌగిలించుకుని బ్రతికిన వాళ్లేమ తప్పా మాకింకేం లేదు. కానీ, నాకు మాత్రం ఎందుకలా అయిందో తెలియదు! చిన్నప్పటి నుంచే ఇది కాదు, నాకు ఇది కాదు అనిపించేది జీవితం.”

మా నాన్నకు ఒక సైకిల్ తప్పా ఇంకేమీ లేదు. అయినా నాకనిపించేది, నేను పేదోడ్ని కాదే. బాగున్నామే. ఏదో అవ్వాలే నేను! అనిపించేది.

“డాక్టరవుతావా? అని అమ్మ నన్ను సైన్స్ కాలేజీలో చేర్చింది. నచ్చలేదు. ఆ తర్వాత కామర్స్‌కు వచ్చాను. బట్ స్కూల్లో ఉన్నప్పుడే నాకు కుదరట్లేదు. స్కౌట్‌లో చేస్తుంటే భలే వుండేది. బైటకి వెళ్లొచ్చు. క్యాంపు చేసుకోవచ్చు. ప్రెసిడెంట్ స్కౌట్ 1981లోనే వచ్చింది నాకు. నేను మీట్ చేసిన మొదటి ప్రెసిడెంట్ నీలం సంజీవరెడ్డి గారు. నీలం సంజీవరెడ్డి గారిని కలిసి హ్యాండ్ షేక్ ఇచ్చినప్పుడు ఆశ్చర్యంగా చూశాను. ప్రెసిడెంట్ చేయి ఇంత చిన్నగా ఉందేమీటా? అని!”

ఆ చప్పట్లు నా జీవితానికి ఒక గుర్తింపును తెచ్చాయి. నా జీవితానికి ఒక కారణం ఇచ్చాయి. అప్పట్నుంచీ చప్పట్ల కోసం వేదిక మీంచి దిగడానికి ఇష్టపడలేదు

“టెన్త్ అయి కాలేజీకి వచ్చాక ఏదో చదువు. కెమిస్ట్రీ అంటారు. బయాలజీ అంటారు. ఎక్కట్లేదు. నచ్చట్లేదు. ఒక డ్రామా పోటీ వుంటే నాపేరు ఇచ్చేశాను. నాన్న రాసిచ్చిన డైలాగులను కంఠోపాఠం చేసి చెప్పేశాను. చప్పట్లు కొట్టారు. చప్పట్లు! ఏదో తెరుచుకుంది నాలో. ఓపెనింగ్ అంటారా? దాన్ని!”

“ప్రైజ్ రావడంతో క్లాసులో అందరూ నన్ను భుజాల మీద ఎత్తుకుని యే అంటూ తిరిగారు. చిత్రం. మళ్లీ చప్పట్లు. ఆ చప్పట్లు నాకు భలే నచ్చాయి. ఆ చప్పట్లు నా జీవితానికి ఒక గుర్తింపును తెచ్చాయి. నా జీవితానికి ఒక కారణం ఇచ్చాయి. అప్పట్నుంచీ చప్పట్ల కోసం వేదిక మీంచి దిగడానికి ఇష్టపడలేదు.”

“ఈ చదువు కాకుండా ఇంకెక్కడో గుర్తింపు కావాలి. చప్పట్లు దొరగ్గానే నచ్చేసింది. నచ్చేసి అలాగే వెళ్లాను.”

“అయితే, అమ్మ ఎప్పుడే అడిగేది కాదు. ఇష్టం వచ్చింది చేయరా అనేది. సైన్స్ కాలేజీకి వెళ్లాక వారంలో టీసి తీసుకొని వచ్చాను. కామర్స్ కాలేజీకి వెళ్తానన్నాను. సరేరా అంది. అక్కడ ఒక కన్నడ సంఘం వుండేది. ఒక పోయెట్ అక్కడ లెక్చరర్. షేక్స్‌పియర్ నాటకాలు చేస్తున్న జి.కె. గోవిందరావు గారు, ఆయనేమో ఇంగ్లీష్ లెక్చరర్. అక్కడొక సంఘం ఉందని, చక్కగా నాటకాలు చేసుకోవచ్చని వెళ్లాను. చప్పట్లని సీరియస్‌గా తీసుకుంటూ వెళ్తున్న రోజులవి!”

“ఇంటర్ అయ్యాక భయం. డిగ్రీ ఫినిష్ చేస్కోవాలి కదా అని! మళ్లీ కామర్స్ తీసుకున్నాను. ఎలాగో చదివేస్తే డిగ్రీ అయిపోతుంది కదా అని చూస్తున్నాను. నాటకాల్లో నిమగ్నమై…చప్పట్లలో లీనమై వుండేవాడిని. ఒక రోజు జి.కె.గోవిందరావు గారు నా దగ్గరకు వచ్చారు. why are you wasting your time and my time అని సీరియస్‌గా మందలించారు ఎందుకు ఆ మాట నా మనసుపై గట్టిగా పడిందో తెలియదు, ఆ రోజున నా క్లాస్ రూమ్‌లోంచి బుక్స్ తీసుకుని నడిచానంటే, నేరుగా కళాక్షేత్రకు వచ్చేశాను.”

ఆ రోజు, ఆ క్షణానికి నా అవాగాహన నాకిచ్చిన నిర్ణయంపై నా జీవితం వెళుతూ ఉంది. అలా వెళుతూ వెళుతూ ఇక్కడికొచ్చి నిలుచున్నాను” అని ఆగారాయన.

“కళాక్షేత్రకు అంతకుముందు కూడా అప్పుడప్పుడు వెళ్లేవాడిని. కానీ ఇప్పుడు శాశ్వతంగా వచ్చేశాను. అలా వచ్చింతర్వాత వాళ్ల సఖ్యంతో నా జీవితం మారిపోయింది. అక్కడ అద్భుతమైన రైటర్స్, పోయెట్స్ వుండేవాళ్లు. వాళ్ల సఖ్యంలోకి నేను వెళుతూ ఉంటే నా జీవితం మెలమెల్లగా మారిపోయింది. భూమిని, మనుషులని, జీవితాన్ని చూసే నా దృష్టి కోణం పూర్తిగా మారిపోయింది. ఒక అవగాహన మొదలైంది. అక్కడ్నుంచి ఇప్పటిదాకా – ఆ రోజు, ఆ క్షణానికి నా అవాగాహన నాకిచ్చిన నిర్ణయంపై నా జీవితం వెళుతూ ఉంది. అలా వెళుతూ వెళుతూ ఇక్కడికొచ్చి నిలుచున్నాను” అని ఆగారాయన.

ఒక చాయ్ తాగాం. తాగాక మళ్లీ తాను చెప్పడానికి ఉపక్రమించారు.

బాలచందర్ లాంటి ఒక మనిషి ఈ దీపాన్ని వెలిగించాడూ అంటే ఇక ఆ జ్యోతి ముఖ్యమైపోయింది నాకు.

“కళాక్షేత్ర నా నటనా జీవితాన్ని అర్థవంతం చేసింది. కానీ, సినిమాల్లో చేయడానికి నాకు బ్యాగ్రౌండ్ లేదు. నాటకాలు చేస్కొంటూ వూరూరా తిరుగుతూ వుండేవాడిని. ఎక్కడో ఒక పుస్తకం కొంటే ఆ ప్రపంచంలో లీనమైపోయేవాడిని. ఆ అద్భుత ప్రపంచంలో బతుకుతూ, మంచి ఫ్రెండ్స్ తోడుండగా అలా వస్తూ వెళుతూ వెళుతూ ఉండగా బాలచందర్ గారి నుంచి పిలుపు అందింది. గీత గారు బాలచందర్‌గారిని కలవమని నన్ను ఇంట్రడ్యూస్ చేయడంతో ఆయన దగ్గరికి వెళ్లాను. ఆయన దగ్గరికి వెళ్లాలంటే కర్ణాటకను వదిలి వచ్చేయాలి. అప్పటికే నాకు 28 ఏళ్లు దాటాయి. అప్పటికీ ఏమీ లేదు. కానీ బాలచందర్ గారి సినిమా ఒకటి చేస్తున్నానంటే ఆయన సఖ్యం లోకి రావడమంటే అది వేరు. దాంతో తమిళనాడులోకి వచ్చేశాను. ఇక అక్కడ్నుంచి కులం, మతం, జాతి, భాషా భేదాలు చూడలేదు. ఎవరి తాలూకూ అన్నది పట్టించుకోలేదు.”

“బాలచందర్ లాంటి ఒక మనిషి ఈ దీపాన్ని వెలిగించాడూ అంటే ఇక ఆ జ్యోతి ముఖ్యమైపోయింది నాకు. ఎందుకు ఈ మాట అంటున్నానంటే అది తర్వాత చెబుతాను” అని మళ్లీ కొనసాగించారు ప్రకాష్ రాజ్.

స్టూడియో బయట ఒక చెట్టు కిందకు వెళ్లి ఏడ్చాను ఆ రోజు. తర్వాత ఏడ్వడం పరిష్కారం కాదని గ్రహించి భాష నేర్చుకోవడం మొదలెట్టాను.

“తెలుగులో అవకాశాలు వచ్చాయి. కానీ, భాషపై పట్టులేదు. కానీ, నాకు డబ్బింగ్ ఇలా కాదు అని చెబుతుంటే నన్ను బయటకు పంపించారు ఎస్.పి.బాలసుబ్రహ్మణ్యం. స్టూడియో బయట ఒక చెట్టు కిందకు వెళ్లి ఏడ్చాను ఆ రోజు. తర్వాత ఏడ్వడం పరిష్కారం కాదని గ్రహించి భాష నేర్చుకోవడం మొదలెట్టాను. తెలుగు, తమిళం, మళయాళం -అన్నీ నేర్చుకున్నాను. తనికెళ్ల భరణి, సీతారామశాస్త్రి, కృష్ణవంశీ, త్రివిక్రం, పూరీ వంటి వాళ్లు సఖ్యం. చదవడం, భాష తెలుసుకోవడం- అలా వెళ్లసాగాను. చలం, శ్రీశ్రీ, ఆత్రేయ, తిలక్‌ల సాహిత్యం చదువుకోవడం, విశ్లేషించుకోవడం, అందరికీ దగ్గరయ్యాను నేను. ఇలా ఆయా ప్రాంతాల్లోకి వెళుతూ, షూటింగ్‌ల దగ్గర జనాన్ని చూస్తూ, వాళ్ల ప్రేమను పొందుతూ ప్రతి ఒక్కరూ మనోడు అంటూ వుంటే హిందీ కూడా నేర్చుకున్నాను. రాజస్తాన్, పంజాబ్, కోల్‌కొత్తా – ఇట్లా అంతటా నేను గుర్తింపు పొందసాగాను. ఒక సముదాయాన్ని, ఒక సంప్రదాయాన్ని, ఒక సంస్కృతిని గౌరవించాలంటే వాళ్ల భాష నేర్చుకోవాలని అర్థం అయ్యాక, భాష మన భావాన్ని ప్రసవించే గర్భం అని విషయం గ్రహించాక అలా వెళుతూ వెళుతూ వున్నాను. యాభై సంవత్సరాలు వస్తూ ఉండగా జీవితంలో నా ఎదుగుదలకి నా ప్రతిభ కారణమా? లేదా ఈ శిల్పాన్ని చెక్కిన ఇంతమంది శిల్పులు కారణమా? అన్న సందేహం వచ్చింది. 120 రూపాయలతో ఒక సైకిల్ తొక్కుతూ కాలేజీకి వెళ్లిన ఒక నర్సు కొడుకు ఈ రోజు తన కుటుంబం మొత్తాన్ని సెటిల్ చేశాడంటే, రాష్ట్ర అంతరాష్ట్ర, జాతీయ పురస్కారాలు, బిరుదులు ఎన్నో పొందాడంటే ఏమిటి కారణం? అన్న సందేహం నాలో కలగసాగింది.”

“నేను నేరుగా కలవని మనుషులు కూడా ప్రకాష్ రాజ్‌గారూ..మీ ఆకాశమంత చూస్తే, మా తండ్రి గుర్తొచ్చాడు, మా అన్నయ్య గుర్తొచ్చాడు అని ఆప్యాయంగా – అన్‌కండీషనల్‌గా ప్రేమిస్తూ ఉంటే ఒక కొత్త అవగాహన కలగసాగింది. నేను తెరమీదికి వచ్చినప్పుడు వాళ్ల డబ్బు, వాళ్ల సమయాన్ని ఇచ్చి నన్ను చూస్తుంటే, దానివల్ల నా జీతం, జీవితం పెరుగుతూ ఉంటే – జీవితంలో ఎప్పుడో ఒక చోట తిరిగి ఇచ్చే టైం వస్తుంది కదా! తిరిగి ఇవ్వాలి కదా! అనిపించసాగింది. నీకే శక్తి వుంటే, అది నీ మాట కావచ్చు, విజన్ కావచ్చు, నీ బలాన్ని మొత్తాన్ని మళ్లీ తిరిగి రీసైకిల్ చేసుకోవాలి గదా! అనిపించింది. ఒక మనిషి నది కావాలి కదా అనిపించింది.”

రుణం తీర్చుకోవాలి కదా! అనిపించింది.
కానీ, తల్లి రుణం తీర్చగలమా? భూమి రుణం తీర్చగలమా? జనాలు, ఏమీ ఆశించకుండా ఇచ్చిన ప్రేమకు రుణం తీర్చుకోగలమా? అనీ అనిపించింది.

“నీకు గాలి ఇచ్చిన చెట్లు నాటాలి కదా! అప్పు తీర్చాలి కదా! రుణం తీర్చుకోవాలి కదా! అనిపించింది.
కానీ, తల్లి రుణం తీర్చగలమా? భూమి రుణం తీర్చగలమా? జనాలు, ఏమీ ఆశించకుండా ఇచ్చిన ప్రేమకు రుణం తీర్చుకోగలమా? అనీ అనిపించింది. రుణం అన్నది తీరనిది. తీర్చలేనిది. ప్రయత్నమైతే చేయాలి గదా! నీ వంతు చేయాలి గదా!అనిపించింది. -ఎందుకంటే వాళ్లు అడగలేదు. వాళ్లు అడగలేదు కాబట్టే తీర్చాలి. అడిగితే వ్యాపారమైతుంది. అలా వాళ్లు లేనప్పుడు మనం ఇవ్వాలి కదా! అని అనిపించింది.”

“రైతులేమో ఒక దిక్కు ఆత్మహత్య చేసుకుంటున్నారు. మరోదిక్కు ఎంతోమంది పిల్లలకు చదువు లేదు. నా పిల్ల మాత్రం ఎక్కడో లండన్‌లో చదువుతోంది. నా కూతురు సైకిల్ తొక్కుతూ కాలేజీకి వెళ్లినోడి కూతురు. తనకి ప్రతిభ వుండవచ్చు. కానీ, ప్రపంచమంతా పల్లకిలో మోస్తూ ఉన్నప్పుడు, ఆ మోసిన వాళ్ల చెమట మనకి కనపడక పోతే, వాళ్ల బాధలు కనపడకపోతే, వాళ్ల పిల్లలు మనకి కనపడకపోతే, వాళ్ల బాంధవ్యాలకి అర్థం ఏమిటి? ఏమీ ఆశించకుండా వాళ్లు మనకు ఇచ్చిన దానికి అర్థమేమిటి? అనిపించింది. ఏదైనా చేయాలి అనిపించింది.”

నాలో ఒక బాధ్యత మేల్కొన్న క్షణం అది. అప్పుడే అనిపించింది. వాళ్లను చూస్తుంటే నేనొక బాధ్యత తీసుకోవాలనిపించింది.

“ఎక్కడో నల్లగొండలో ఒకరు పురుగుల మందు తాగి ఆత్మహత్య చేసుకుంటాడు, తన ఓపెన్ ఫీల్డ్‌లో!
కొట్లాది మనుషులన్న ప్రపంచంలో ఒక వ్యక్తి అలా అంతటి ఒంటరితనాన్ని ఎందుకు అనుభవించాలి? అతడిని ఎలా మనం ఒంటరిగా వదిలేస్తాం? ఆ మాత్రం మనకు సంబంధం లేదా? వాళ్లు మన పర్సనల్ రిలెటీవ్స్ కాకపోతే వదిలేయాలా? ఈ ప్రశ్నలు నన్ను ఆలోచింపజేశాయి.

***

“నా కొడుకు చనిపోయాడు. వాడికి ఐదున్నరేండ్లు. గాలిపటం ఎగరేస్తూ పడిపోయాడు. హాస్పిటల్లో చేర్చాం. బెటర్ అయ్యాడనుకున్నాం. కానీ ఆ దెబ్బవల్ల మెదడులో రక్తం క్లాట్ అయి చనిపోయాడు. చనిపోతే ఆసహాయుడినే అయ్యాను. నా డబ్బు, పేరు -ఏదీ కూడా పదకొండేళ్ల ముందు నాకు అక్కర రాలేదు. నాకే ఎందుకిలా అయిందని పుత్రశోఖంతో కుమిలిపోయాను. ఏం తప్పు చేశానని తీవ్ర విరక్తిలోకి వెళ్లాను. ఆ సమయంలో వారం తర్వాతనుకుంటాను, హిందూ పత్రికలో ఒక ఆర్టికల్ చదివాను. లక్నోలో ఫ్రీగా బట్టలు ఇస్తున్నారని ఒక కుటుంబం వెళ్లింది. తొక్కిసలాటలో 13 ఏండ్ల బాబు, 5 ఏండ్ల చెల్లెలు, చూస్తుండగానే ఆ పిల్లల అమ్మానాన్నలు చనిపోయారు. ఆ పిల్లలు భోరున ఏడుస్తుంటే అప్పడర్థమైంది. నాకే కాదు, వాళ్లకీ బాధ వుందని! నాకంటే ఎక్కువే ఉందని! నాకో కూతురుంది. నాకింకా జీవితం వుంది. వాళ్లకెవరున్నారు? అనిపించింది. నాలో ఒక బాధ్యత మేల్కొన్న క్షణం అది. అప్పుడే అనిపించింది. వాళ్లను చూస్తుంటే నేనొక బాధ్యత తీసుకోవాలనిపించింది. You are rich with pain also అనిపించింది. మనిషికి బాధ వుండాలి. మనిషికి సఫరింగ్ వుండాలి. సాటి మనిషి సఫర్ అవుతుంటే కొంచెం సఫరింగ్ మనం తీసుకోవాలనిపించింది.”

వీళ్లందర్నీ తీస్కెళ్లి నేను లండన్‌లో చదివించలేనేమో! కానీ, ఇక్కడే చదివించవచ్చు కదా! అదైనా చేయాలి కదా! అప్పుడే కదా, నాకు నా కూతుర్ని చూసుకునే హక్కుంటుంది.

“అయితే, దత్తత అన్న పదం అంటారా? దత్తత అంటే నీకెవరూ లేరు అనే లోటును తీర్చాలి.
నేనున్నాను అన్న నమ్మకాన్ని పంచాలి. ఇక నుంచి నువ్వు నా బాధ్యత అనగలగాలి. అదీ దత్తత తీసుకోవడం అంటే! వాళ్లు తమ కాళ్లమీద తాము నిలబడేదాకా ఇక నుంచి నా బాధ్యత అనుకొని దత్తత తీసుకోవాలి. దత్తత అన్నది అద్భుతమైన మాట. ఎందుకంటే, ఎవరూ ఇక్కడ అడుక్కోవడానికి పుట్టలేదు. ప్రతి ఒక్కరికీ తమకున్నదేదో ఉంది. వారికి దారి చూపాలి. అంతే.”

***

“లండన్‌లో నా కూతురు చదువుతోంది. ఫీజు కట్టగలుగుతున్నాను. కొండారెడ్డిపల్లిలో నాకు ఫార్మ్‌హౌజ్ ఉంది. అక్కడ నేను వ్యవసాయం చేస్తున్న పొలం పక్కనుంచి వూర్లో వెళుతుంటే పిల్లలు డ్రెస్సులు లేకుండా, క్లాస్‌రూమ్‌లు లేకుండా, టీచర్స్ లేకుండా వుంటే వాళ్లు వేరు, నా పిల్లలు వేరాఅండీ? వీళ్లందర్నీ తీస్కెళ్లి నేను లండన్‌లో చదివించలేనేమో! కానీ, ఇక్కడే చదివించవచ్చు కదా! అదైనా చేయాలి కదా! అప్పుడే కదా, నాకు నా కూతుర్ని చూసుకునే హక్కుంటుంది. దీనికి ప్రేరణ అవసరం లేదు. ఇది నన్ను రెండు మూడు సంవత్సరాలుగా బాధిస్తోంది. అందుకే ఆ ఊరిని దత్తత తీసుకున్నాను.”

***

“ఇవ్వాళ పల్లెటూర్లలో పోతున్న ఆత్మగౌరవాన్ని మళ్లీ తీసుకు రావాలి. వాళ్లకు తమ హక్కుని మనం గుర్తు చేయాలి. వాళ్ల ఎలా స్పందించగలుగుతారో అలా స్పందించడానికి ప్రపంచంలో తగిన స్పేస్ క్రియేట్ చేయాలి. మనం బిజీగా ఉన్నామనుకుంటాం. కానీ, నేనంటాను, బిజీగా వున్నవాడికే కొంచెం టైం వుంటుంది.”

“నాకు టైం ఉంది. నాకున్న చదువు వాళ్లకి లేదు. నాకున్న డబ్బు వాళ్లకు లేదు. నేనెళ్లి ఎందుకు సహాయం చేయకూడదు? అంతే కదా, సింపుల్. మనం ఏమిస్తాం? టైమే కదా! అనిపించింది. ఇస్తున్నాను. నాతో పాటు ఒక మంచి టీం తయారు చేశాను. వాళ్లూ ఊరికి వెళుతున్నారు.”

గొప్ప మనిషీ అంటుంటారు. నా బాధ్యత నేను నిర్వహిస్తుంటే అది గొప్పతనం ఎలా అవుతుందండీ?!
కోపం వస్తుంది.

“అసలు ఎక్కడైనా సరే. ఊర్లో పొలం అమ్మే పరిస్థితి ఎందుకు వచ్చింది? ఆపాలంటాను నేను. మన దగ్గర డబ్బుంది కదా అని పొలం కొనడంకాదు. మనకున్నది చాలయ్యా అనుకోవాలి. ఇరవై ఎకరాలుంది. ఇక నుంచి నా డబ్బుతో వాళ్లను అమ్మకుండా చూస్తాను. పొలం అమ్మే రైతుకు ఏం కావాలా కనుక్కుని అది సమకూరుస్తాను అనుకోవాలి. ఇలా వుండాలి మన దృక్పథం. ఎంత సింపుల్ …చూడండి.”

“ఊర్లలో పిల్లలు పాటలు పాడటం లేదు. నాటకాలు లేవు. ఏమైపోయింది మన సాహిత్యం. మన కళలు. అన్నిటినీ ఆ ఊర్లోకి తెద్దాం. ఊర్లో పెద్ద వాళ్లు మంచానికి పరిమితమయ్యారు. వాళ్లను బయటకు తీసుకొచ్చి చావడిలో కూచోబెట్టి పిల్లలు ఆడుతూ పాడుతూ ఉంటే నేనూ ఉంటానక్కడ. ఆ మాత్రం చేయలేమా?
ఇదేం పెద్ద విషయం కాదు!”

“గొప్ప మనిషీ అంటుంటారు. నా బాధ్యత నేను నిర్వహిస్తుంటే అది గొప్పతనం ఎలా అవుతుందండీ?!
కోపం వస్తుంది. దేవుడంటారేమిటయ్యా? మళ్లో లీడరా? వద్దు. నేను మనిషిగా ప్రవర్తిస్తున్నాను. మనిషినయ్యాను. ఆనందపడు. అవును మరి. ఆనందించాలి. మనిషవుతుంటే ఆనందించాలి” అన్నారాయన.

ఇక్కడే ఆయన తొలుత చివరకు చెబుతానన్న జ్యోతి దగ్గరకు వచ్చారు.

నేను వెలిగే దీపం. నన్ను వెలిగించింది ఎవరు? రచయితలు, దర్శకులు, రైతులు, తల్లి, నా పిల్లలు, నా భార్య, నా సన్నిహితులు, ఈ భూమి, చెట్టు. అంతేగదా!

“పుదుమై పుత్తన్ అన్న కవి రాశాడు. దీపం చూసి దండం పెట్టారు జనాలు అని! కానీ, తను మాత్రం, వెలిగించిన అగ్గిపుల్ల వుంటుంది చూడండి. ఆ ఆగ్గిపుల్లకు దండం పెట్టాడట పుత్తన్. ఎందుకని అడిగితే, వెలిగే దీపానికన్నా వెలిగించింది గొప్ప అన్నాడు. నేను వెలిగే దీపం. నన్ను వెలిగించింది ఎవరు? రచయితలు, దర్శకులు, రైతులు, తల్లి, నా పిల్లలు, నా భార్య, నా సన్నిహితులు, ఈ భూమి, చెట్టు. అంతేగదా!”

“దానికి కదా మొక్కాలి!”

“వెలిగే దీపంలో ఏముందండీ? వెలిగించింది ముఖ్యం. తిరిగి ఇవ్వడం ముఖ్యం. నవ్వూ వెలిగించలి గదా!”

“ఇంతమంది వెలిగిస్తే నువ్వు దీపం అయినప్పుడు నువ్వు కూడా వెలిగించాలా వద్దా? ఏమంటారండీ?
నాకు జరిగిన మంచి ఇంకొకరికి కూడా జరగాలా వద్దా? చెప్పరేమండీ?”

“ఇది గొప్పతనమా? ఇది జీవనక్రమం. లైఫ్ సైకిల్. జీవనజ్యోతి. అంతే. అంతకన్నా ఇంకేమీ లేదు అని చెప్పి ఆపారాయన. ఒక మొక్క అలా వచ్చి తానే చచ్చిపోతుందా? చనిపోయేటప్పుడు ఇంకొక మొక్కకు కూడా జన్మ ఇచ్చిపోతుంది కదా! మనిషి జీవితం కూడా అంతే..” అలాగే అని ఆపారాయన.

“రుణం తీర్చాలి. ప్రతి ఒక్కరు అన్నారు. కాకపోతే, ఒక పెద్ద బిల్డింగ్ కట్టి, తర్వాత దానికి మనమే వాచ్‌మెన్ అయిపోతాం. ఇంకా మహా నటుడై, డైరెక్టరై, ప్రొడ్యూసర్‌నయి, డైలీ పేపర్‌ని అవుతూ నా పేరు కాపాడుకోవడానికి నేను వాచ్‌మెన్ అవుతే చాలా చెత్తగా వుంటంది గదా!

ఇంకా అడగాల్సినవేమీ లేవనిపించింది. ఇదండీ నా కథ అని చెబుతుంటే, నదిలా బ్రతకడం. అది లైఫ్ అని తాను చెబుతుంటే ఇంకేం అక్కర్లేదనే అనిపించింది. అయితే చివరగా ప్రశాంతంగా ఆయన ఇట్లా ముక్తాయింపు చెప్పారు.

***

“ఇలా వెళుతుంది నా జీవితం. ఇలాగే వెళ్లబోతోంది కూడా నా జీవితం. ఇందులో అర్థముంది. ఆనందం వుంది. ఇందులోనే లైఫ్ ఉంది.”

“రుణం తీర్చాలి. ప్రతి ఒక్కరు అన్నారు. కాకపోతే, ఒక పెద్ద బిల్డింగ్ కట్టి, తర్వాత దానికి మనమే వాచ్‌మెన్ అయిపోతాం. ఇంకా మహా నటుడై, డైరెక్టరై, ప్రొడ్యూసర్‌నయి, డైలీ పేపర్‌ని అవుతూ నా పేరు కాపాడుకోవడానికి నేను వాచ్‌మెన్ అవుతే చాలా చెత్తగా వుంటంది గదా! ఈ ప్లేస్‌కి ఎదిగాక మళ్లీ వాచ్‌మెన్ కావాలా? ఆఁ. అంటూ ప్రశ్నించి ఆయన సమాధానం చెప్పి ముగించారు.

“ఏ దేశంలో ఉన్నాం? కర్మకాకపోతే…” అని తన గతాన్ని, వర్తమానాన్ని తాను ఎంచుకున్న భవితనూ ఇలా ఓపెన్ చేసి ముగించారు.

నమస్తే తెలంగాణ, బతుకమ్మ ఆదివారం సంచిక సౌజన్యంతో