గతంలో ఎం జరిగిందో తెలుసుకోవడం, ఎందుకు జరిగిందో భోదపరుచుకోవడం ఎందుకూ అంటే మెరుపులతోబాటు మరకలూ, వాటి నేపథ్యాలూ కొత్త తరానికి చెప్పడానికే.
కారణాలేవైనా బలిపశువు స్త్రీయే అని జ్ఞాపకం చేయడానికే.
విజయ కందాళ
పెళ్లి, వ్రతం, పూజ మొదలైన శుభకార్యాల్లో మత్తైదువులు వచ్చి చేసే మంగళకార్యానికి పేరంటమని పేరు. ఇదే అర్థంలో పేరంటాలని కూడా వాడుతారు. అది క్రమంగా ఇరుగుపొరుగు స్త్రీ అనీ, శుభకార్యాలకు ఆహ్వానించదగిన స్త్రీ అని అర్థం వచ్చింది. దీనికి విపరీత అర్థం కూడా తోడైంది. కాలక్రమంలో పసుపు, కుంకుమతో భర్త శవంతో బాటే చితినెక్కిన స్త్రీని పేరంటాలని కూడా పిలవడం మొదలైంది. ఈ పధ్దతి ముగిసి చాలాకాలమైంది. కానీ మన చరిత్రలోని మెరుపులతో బాటు మరకలను కూడా తెలుసుకోవాలి గదా. క్లుప్తంగా ఆ విచారకరమైన సంప్రదాయ పరిచయమే ఈ చిరువ్యాసం. ఈ ప్రక్రియను సహగమనం లేదా సతి లేదా సాగుమానం అంటారు. అలా చేసిన స్త్రీని సతి లేదా పేరంటాలు అని పిలిచేవారు.
సహగమనమంటే తోడుగా వెళ్ళడమని అసలర్థం. కానీ అలవాటులో తోడుగా మరణించుట అనే విషాద అర్థం వచ్చి చేరింది.
పరమ శివుని నింద వినజాలక పార్వతీ దేవి అగ్నికి ఆహుతైన కథ మనందరికీ తెలిసిందే. ఆ సతీదేవి కథనే దీనికి స్ఫూర్తి అని కొందరి భావన. పతి చితిలో సతి అగ్నికి ఆహుతవడమని జనంలో సాదారణ అర్థం. వివిధ కులాలో, ప్రాంతాలలో విభిన్న రీతులుండేవి.
భర్త శవంతోబాటు స్త్రీని సజీవంగా గోతిలో పూడ్చిపెట్టడం చూసానని ప్రసిధ్ధ విదేశీ యాత్రికుడు న్యూనిజ్ రాసాడు. అబాగినులైన స్త్రీలపై మత్తుమందు ప్రయోగించేవారని చరిత్రకారుల పరిశోధనల్లో తేలింది. విజయనగర సామ్రాజ్య కాలంలో ఇలాంటివి అనేకం చూసామని నాటి విదేశీ యాత్రికులు బార్బొసా, సీజర్ ఫ్రెడరిక్ వర్ణించారు.
సంతానంలేని స్త్రీ జీవించిఉంటే ఆ వ్యక్తి ఆస్తిని ఆనుభవించే అవకాశముండదని వారసులు దీన్ని ప్రోత్సహించే వారని కొందరి అభిప్రాయం.
కారణాలేమైనా బలైంది స్త్రీయే. భర్త పట్ల తీవ్రమైన ప్రేమ, కీర్తికాంక్ష, దేవతగా పూజింపబడతాననే భావన, సంఘంలో లభించే గౌరవాభిమానాలు, కుటుంబీకుల ఒత్తిడి – ఇందులో ఏదో ఒకటి గానీ, అన్నీ కలిసిగానీ కారణాలు కావచ్చు. కొన్ని స్మృతులలో చెప్పినట్టు సహగమనం చేసిన స్త్రీకి స్వర్గం లభిస్తుందని చెప్పటం వల్లకూడా ఇలాంటి ఘటనలు జరిగి ఉండవచ్చు.
సంతానంలేని స్త్రీ జీవించిఉంటే ఆ వ్యక్తి ఆస్తిని ఆనుభవించే అవకాశముండదని వారసులు దీన్ని ప్రోత్సహించే వారని కొందరి అభిప్రాయం. ఇలా సహగమనం ( సాగుమానం ) చేసిన స్త్రీవల్ల పుట్టింటి వారికి, అత్తింటివారికి 3 తరాల వరకు పుణ్యలోకాలు కలుగుతాయనే నమ్మకంతో ఇరువైపుల బంధువులు ( ముఖ్యంగా స్త్రీలు ) ప్రోత్సహించేవారని మరి కొందరంటారు. దుర్భర వైధవ్య బాథలు అనుభవించడంకంటే సహగమనం చేస్తే, ఒక్కసారే కష్టాలు గట్టెక్కుతాయని ఆలోచించేవారని కొంతమంది విశ్వాసం. కారణమేదైనా బలిపశువు స్త్రీయే.
ఈ సంప్రదాయం మరో రూపంలో రసపుత్రులలో ప్రబలంగా ఉండేది. భర్త ఉన్నా శత్రువుల వల్ల మానహానికి అవకాశముందని తెలిసిన రాజవంశపు స్త్రీలందరూ మూకుమ్మడిగా అగ్ని ప్రవేశం చేసేవారు. ప్రాణాని కంటే మానానికెక్కువ ప్రాధాన్యమిచ్చే ఈ సంప్రదాయాన్ని జోహార్ అనేవారు.
19 వ శ.వచ్చేసరికి ఈ పధ్ధతి విపరీత దశకు వచ్చేసింది. ముఖ్యంగా బెంగాల్ ప్రాంతంలో 1818లో బ్రిటిష్ వారి ఆధిపత్యం ఉన్న ఇండియాలో మొత్తం 839 సహగమనాలు జరిగితే, అందులో కేవలం బెంగాల్ లోనే 544 జరిగాయి. తరవాతి స్థాయిలో వారణాసి, బరైలీ,బీహార్ ప్రాంతాల్లోజరిగాయి. ఉమ్మడి మద్రాస్ రాష్టంలో గంజాం, విశాఖ, రాజమండ్రి, గుంటూరు, నెల్లూరు,చిత్తూరు, కడపల్లో జరిగినట్లు గణాంకాలు చెప్తున్నాయి.
ఇంత ఘోరాన్ని ఆపడానికి ఎవ్వరూ ప్రయత్నించలేదా అని విచారించకండి. చాలా చాలా ప్రయత్నాలు జరిగాయి. అంతకు రెండురెట్లు వ్యతిరేకతలూ ఎదురయ్యాయి.
నాడు స్త్రీ పునర్వివాహ ప్రసక్తి లేదు. జీవితమంతా అశుభానికి ప్రతీకగా, అవమానాలు, కష్టాలు భరిస్తూ గడపడం కంటె భర్తతోపాటు మరణించి పూజలందుకోవడం మేలని తలచేలా చేశారాణి అంటారు. అయితే ఆనందంతో ఆమోదించే స్థితీ ఏర్పడినట్లు కొన్ని దాఖలాలు నమోదయ్యాయి. స్వఛ్చందంగానే చేస్తున్నామని చూడవచ్చిన వారితో చెప్పడం తనకు తెలుసని బార్బోసా రాశాడు. ఇలా బొమ్మగౌడ అనే అతని భార్య సంతోషంగా సహగమనం చేసినట్లు షిమోగా జిల్లాలో దొరికిన ఒకశాసనం వల్ల తెలుస్తోంది. 1743లో కాసింబజార్ లోని రామ్ చెంద్ పండిట్ మరణిస్తే అతని భార్య 17 సంవత్సరాల వయస్సులో సహగమనానికి సిద్దపడితే నగరంలోని వర్తకులందరూ ఆ ప్రయత్నం నుండి మరలించడానికి అనేక రకాలుగా ప్రయత్నించారట. ఆమె ఫౌజ్ దార్ అనుమతితో సహగమనం చేసిందట. ఇందోర్ పరిపాలకురాలైన రాణి అహల్యాబాయి కూతురు ముక్తాబాయి సహగమనం చేసింది. తల్లి ఎంత బ్రతిమిలాడినా వినలేదు. ఆ తల్లి ఆ ప్రదేశంలో కూతురికొక గుడి కట్టించింది.
మన ఆంధ్ర ప్రాంతంలో దీనికి సాగుమానం, చిచ్చురుకుట, గుండాన బడుట అని రకరకాలుగా పిలుస్తారు. చరిత్ర ఆధారాలను చూస్తే 12 వ శతాబ్ధం నుండీ జరిగినట్లు తెలుస్తుంది.
ఇంత ఘోరాన్ని ఆపడానికి ఎవ్వరూ ప్రయత్నించలేదా అని విచారించకండి. చాలా చాలా ప్రయత్నాలు జరిగాయి. అంతకు రెండురెట్లు వ్యతిరేకతలూ ఎదురయ్యాయి. మధ్యయుగాల్లో అక్బర్,సిక్కు గురువులు, పీష్వాలు దీన్ని ఆపడానికి చాలా ప్రయత్నించారు. 1780 ప్రాంతంలో ఈస్టిండియా కంపెనీ చేసిన ప్రయత్నాలు హిందూ వ్యతిరేకత వల్ల ముందుకు సాగలేదు. కొంతకాలానికి రాజారామ్మోహన్ రాయ్ వంటివారు దీనికి వ్యతిరేకంగా ఒక ఉద్యమమే లేవదీసారు. ఈ సందర్భంలో అప్పటి గవర్నర్ జనరల్ విలియం బెంటింక్ చొరవ తీసుకుని అన్ని వర్గాల వారి అభిప్రాయాలను సేకరించాడు. హిందువుల వ్యతిరేకతను లెక్కజేయకుండా 1829లో సహగమనాన్ని శిక్షార్హమైన నేరంగా లెక్కిస్తూ నిషేధాజ్ఞలు జారీ చేసాడు.
ఆంధ్ర ప్రాంతంలో దీనికి సాగుమానం, చిచ్చురుకుట, గుండాన బడుట అని రకరకాలుగా పిలుస్తారు. చరిత్ర ఆధారాలను చూస్తే 12 వ శతాబ్ధం నుండీ జరిగినట్లు తెలుస్తుంది. గత 800 సంవత్సరాలుగా ఇలాంటి ఘటనలు చాలానే జరిగాయి. ప్రసిధ్ది పొందిన పేర్లు చాలానే వినిపిస్తాయి. వత్సవాయి సీతమ్మ (1761 ), వాసిరెడ్డి అచ్చమ్మ ( 1763 )బాలసన్యాసమ్మ లిస్టు పెద్దదే ఉంది. వీరంతా ‘పేరంటాలు’ అనే పేరిట నేటికీ పూజలందుకుంటున్నారు. విచారకరమైనది ఏమిటంటే వీరి మహిమలను గూర్చి అనేక కథలు వ్యాప్తిలో ఉన్నాయి. ఆ అమానుష ఆచారం వెనుకాల వాస్తవాలు, విశ్వాసాలు, గాథలూ పాలునీళ్లలా కలిసిపోయి ఉన్నాయి.
రూపాలు మారినా ఇప్పటికీ స్త్రీయే బలిపశువుగా ఉందా అని కూడా తరచి చూసుకోవడానికి కూడా ఈ వ్యాసం ఉపకరిస్తుందనే ఈ చిరువ్యాసం రాయడం.
ఈ ఆధునిక కాలంలో మనం గతం గురించి కూడా తెలుసుకోవాలి. నేటి చారిత్రక, సాంఘిక,ఆర్థిక పురోగమనం వెనకాల ఒకనాటి దురాచారాలు, దుస్సాంప్రదాయాలూ అప్పటి కాలానికి ఉన్న ఆమోదమూ అన్నీ అవగాహన చేసుకోవాలి. గతంలో ఏం జరిగిందో తెలుసుకోవడం, ఎందుకు జరిగిందో భోదపరుచుకోవడం ఇంతకుముందు చెప్పుకున్నట్లు మెరుపులతోబాటు మరకలూ, వాటి నేపథ్యాలూ కొత్త తరానికి చెప్పడానికే. వాటిని తిరిగి తిరిగి తేటతెల్లం చేయడం పురోగమన సమాజం కర్తవ్యం.
రూపాలు మారినా ఇప్పటికీ స్త్రీయే బలిపశువుగా ఉందా అని కూడా తరచి చూసుకోవడానికి కూడా ఈ వ్యాసం ఉపకరిస్తుందనే ఈ చిరువ్యాసం రాయడం.
రచయిత్రి విజయ కందాళ ఆడియో రచనలు ఈ లింక్ ద్వారా వినవచ్చు.
